(Punimi është publikuar në revistën ‘Edukata Islame’, nr. 100.)
Abstrakt
‘Vargjet satanike’ është një novelë e autorit indiano-anglez, Selman Rushdie, botimi i së cilës ka ngjallë reagime të shumta, të cilat, në disa raste, kanë patur epilog tragjik. Shkak ka qenë ofendimi që autori i bën Islamit, Muhammedit [alejhis salatu ves selam] dhe myslimanëve. Është diskutuar shumë për atë se ky libër paraqet apo jo fyerje në baza fetare dhe se përmbajtja e tij është apo jo në kuadër të së drejtës dhe lirisë së shprehjes dhe mendimit.
Ky punim trajton këtë libër dhe autorin e saj pikërisht nga ky aspekt. Me fakte dhe dëshmi, punimi vërteton se pse nuk do të duhej botuar fare ky libër dhe se si botimi i tij eventual nuk i bën nder askujt.
Punimin e kam ndarë në dy pjesë. Në pjesën e parë kam folur për biografinë e autorit ndërsa në pjesën e dytë, kam dhënë një letërnjoftim të shkurtër për librin duke trajtuar më pas qëndrimet pro dhe kundër tij si dhe duke diskutuar për arsyet e botimit respektivisht mos botimit të tij në shqip. Përmbylljen e kam bërë me këshilla për format dhe mënyrat e reagimit për të parandaluar botimin eventual të librit.
Hyrje
Thirrja në ‘liri dhe të drejtë të shprehjes së mendimit’ për të ofenduar të tjerët, qofshin këta individë, kultura apo besime, nuk është tjetër vetëm se shkelje e kësaj të drejte dhe lirie, sikur që është shtrembërim i botëkuptimeve dhe domethënieve esenciale të tyre. Botimi i veprës së autorit kontrovers, Selman Rushdie ‘Vargjet satanike’ (The satanic verses) është një shembull tipik i shkeljes së kësaj të drejte. Përmbajtja fyese e librit për Islamin dhe myslimanët, në njërën anë, dhe insistimi me çdo kusht i publikimit dhe promovimit të tij nga qarqe politike dhe shkencore, në anën tjetër, ka vënë shumë pikëpyetjeve dhe dilema se athua çfarë fshihet prapa këtij libri, sidomos kur dihet se autori nuk ka kursyer nga fyerjet madje shumë të rënda edhe Mbretëreshën e Anglisë dhe Kryeministren e asaj kohe, të ashtuquajturën ‘zonja e hekurt’, Margaret Thatcher? Ka qenë lajm për një kohë në Evropën perëndimore.
Këto dilema bëhen aktuale dhe shqetësuese edhe sot kur diskutohet për botimin e mundshëm të kësaj vepre makabre në shqip. Dëshira e autorit dhe gatishmëria e partizanëve të tij, sidomos tash pas ‘pjekjes së kushteve’, siç konstaton një botuese e mundshme e tij , lë shumë për të dyshuar në këtë drejtim. Athua vallë, lexuesi shqiptar nuk ka çfarë të lexojë vetëm se marrëzitë e Selmanit?!
Konsideroj se kjo dhe vepra tjera të ngjashme janë provokim i rëndë për myslimanët, sidomos kur kihet parasysh fakti se në Shqipëri dhe Kosovë shumica e popullsisë janë myslimanë. Arsyetimet pse duhet botuar kjo vepër janë trillime dhe asgjë më shumë. Është promovim i antivlerave dhe, bazuar në përvojat e mëhershme të vendeve tjera, provokim për incidente të mundshme. Madje ç’është më e keqja se sikur me zor duan të na imponojnë arsyetimin e botimit të këtij libri, duke gjykuar para kohe se reagimet e mundshme fetare do të ishin gabim . Pra, është gabim që edhe nëse fyhesh, shahesh, ofendohesh, të reagosh. Ku mbeti e drejta dhe lira e shprehjes dhe mendimit?
Pavarësisht kësaj, konsideroj se, ndryshe nga qëllimet e botuesve që vetëm sipërfaqësisht synojnë promovimin e letërsisë ndërsa në thelb kanë komercializmin dhe fitimet e mëdha që sjellin vepra si kjo, reagimi për të ndalur botimin e kësaj veproje të shëmtuar, jo vetëm që është e drejtë por edhe mbrojtje e saj.
I. KUSH ËSHTË SELMAN RUSHDIE?
Përshkrimi i biografisë së tij, sigurisht se nuk bëhet nga kureshtja për tu njohur me të. Përkundrazi. Detaje nga jeta e tij flasin për personalitetin dhe figurën e tij. Duke shpalosur këto detaje ne mund mësojmë të vërtetën për Selmanin, që mbase shumëkush nga artdashësit dhe letërsidashësit nuk e di.
Jam shumë i bindur se këto detaje, të paraqitura këtu dhe më pas edhe në pikën vijuese, jo vetëm tek publiku mysliman, por edhe tek laikët dhe gjithë të tjerët do të ngjallin ndjenjën e urrejtjes për këtë figurë kontroverse, të pa orientuar e lapërdhare, sikur do ta ngjallin ndjenjën e neveritjes prej tij, për shkak të shthurjes dhe degjenerimit që reflekton në jetën e tij dhe promovon në veprat e veta, e me të cilat ai në fakt mburrej . Ai, siç thoshte një mysliman i ri, ‘nga një i panjohur do të shndërrohet në një të urryer.’
Emri i tij i vërtetë ishte Ahmed Selman Rushdie, por nuk pëlqente këtë emrin e parë. Madje me ‘facebook’-un ka patur një betejë ligjore, të cilën në fund e ka fituar, për ta regjistruar vetëm me këtë emrin e dytë, me të cilin njihej.
Ka lindur në Mumbai, në Indi. Babai i tij ishte pjesëtar i ‘behaizmit’ , një sekt që unanimisht nga dijetarët myslimanë është gjykuar për të dalë (renegat) nga feja. Pra, prindi i tij nuk ishte fare mysliman, siç e dëshmon këtë edhe vet Selmani në një intervistë të tij , edhe pse për habinë tonë prejardhja e tij vazhdon të përshkruhet në burime të ndryshme si islame.
Gjatë kohës sa ishte në Indi mësonte në një katedrale , fakt që dëshmon për joislamizmin e familjes së tij, ndërsa pas shpërnguljes në Angli, megjithëse ishin familje e varfër, Selmani, ndiqte mësimet në një shkollë aristokrate, shkollën ‘Rugby’, e veçantë vetëm për familjet e shtresës së lartë, fakt tjetër që tregon për servilizmin e tyre ndaj pushtetit.
Pas konfliktit ndërmjet Pakistanit dhe Indisë për Kashmirin, vendi prej nga vinte Selmani kishte mbetur nën Pakistan, kështu që, pas një kohe qëndrimi Selmani kthehet në Pakistan, vetëm se gjërat nuk i dalin siç priste. I mungonte jeta e shthurur dhe dëfrimet e zbavitjet ndërsa Islami dhe traditat fetare ia ‘ngulfasnin’ jetën. Po kështu e bezdiste fakti që duhej të punonte për të jetuar, ndryshe nga Londra atje ku e mbanin si “pëllumb.”
Selmani nuk ishte i sjellshëm me prindërit e tij. këtë, përveç tjerash, e dëshmon edhe vet ai kur flet në një interviste se ‘më mirë ia del me babanë tash në ëndrra se kur ishte gjallë…’
Gjatë qëndrimit në Pakistan ai demonstron dy sekrete të personalitetit të tij:
1) Ambiciet për pasuri. Ishte i dhënë aq tepër pas pasurisë, saqë edhe me babanë e tij kishte konflikte përse ai nuk ia kishte mundësuar një jetë sa më luksoze atij. Në fakt, për krejt këtë fajtor kryesor e linte Islamin.
2) Urrejtjen ndaj Islamit. Me t’iu dhënë rasti i parë, Selmani shfaqte urrejtjen e vet ndaj Islamit. Kështu bëri edhe kur u punësua si tekstshkrues në televizionin pakistanez, por nuk i zgjati shumë, ngase u dëbua si i pavlerë prej televizionit . Më vonë, në mënyrë deklarative, në intervista dhe gjetiu, Selmani pranon se ishte ateist, dhe se edhe babai i tij kishte qenë i tillë.
Ambientin islam në Pakistan nuk do të mund ta durojë gjatë, kështu që kthehet në Londër, ku gjen një grua, të afërt me shtëpi botuese, me të cilën edhe martohet.
Siç duket, Selmani shihej si njeri i duhur për botën perëndimore, ngase nëpërmjet tij synonin realizimin e qëllimeve të pista të tyre. Ai do të avancohej, kuptohet pa meritë, aq sa edhe do të merrte çmim të madh letrar , megjithëse kishte shumë më të zotë se ai në këtë fushë.
Selmani njihet si njeri i verbër pas parasë dhe famës, për hire të të cilave sakrifikon me çdo gjë, madje edhe me familje. Në tentim për të depërtuar në tregun amerikan, ai do të shkurorëzohet nga gruaja e tij e parë dhe do të martohet me një vajzë amerikane, por, për t’i hyrë në qejf amerikanëve, do të duhej të bënte diç, siç bëri për britanikët. Mendoi gjerë e gjatë dhe këtë e bëri duke sajuar histori të paqena, duke mbledhur fakte të pavërtetuara, duke shpifur dhe njollosur Islamin dhe parimet e tij në librin monstruoz, librin më të shëmtuar të botës, më satanikun, të titulluar ‘Vargjet satanike.’
Ky libër do të shkaktojë rrëmujën më të madhe, do të ngjall reagime të shumta dhe nga qarqe të ndryshme, në disa raste edhe të rrezikshme, siç do të sqarojmë në pikën vijuese. Për pasojë, Selmani do të jetojë i izoluar dhe nën kujdes të vazhdueshëm të forcave policore.
II. PËRSE NUK DUHET BOTUAR ‘VARGJET SATANIKE’ NË SHQIP?
II.1. Njoftim me librin
‘Vargjet satanike’ është libri i katërt me radhë i Selman Rushdie. Është botuar në vitin 1988 nga shtëpia botuese Viking, e njohur për urrejtjen e saj ndaj Islamit. Ndonëse parapagoi Selmanin me plot 800.000 $ , barra ia vleu qiranë, ngase ky libër u bë bestseller-i më i mirë i kësaj shtëpie gjatë gjithë kohës.
Libri është i ndarë në nëntë kapituj dhe në secilin trajtohet temë e veçantë. Ai, në tërësi bjen dnesh me aprimet islame porse më drejtpërdrejtë këtë e bën në
1) Kapitullin e parë, kur flet për melekun Xhibrilin [alejhis selam]
2) Kapitullin e dytë, kur flet për Muhammedin [alejhis salatu ves selam], duke e quajtur madje me emrin Mahound, me të cilin armiqtë e thërrisnin në mesjetë, në
3) Kapitullin e katërt kur flet për Aishen, gruan e Muhammedit [alejhis salatu ves selam] .
Për përmbajtjen më të detajuar të librit do të mësojmë kur të përmendim arsyet pse nuk duhet botuar ky libër.
Libri është i botuar në dyzet gjuhë ndërsa autori shpreson se gjuha shqipe do të jetë e dyzetenjëta gjuhë e botimit të tij .
II.2. Reagimet pro dhe kundër librit
Libri ‘Vargjet satanike’ provokoi rëndë besimtarët myslimanë në mbarë botën islame. Reagimet ishin të formave të ndryshme. Ekzistonte bindja dhe ideja në qarqet islame se ky libër, për dallim nga librat që trajtojnë Islamin negativisht është më i shëmtuari, më ofenduesi, më fyesi, libri që shkel suazat e mendimit të lirë, madje besohej fuqishëm se prapa këtij libri fshihen sionizmi dhe imperializmi botëror, që Islamin dhe arabët mundoheshin t’i prezantonin para botës mbarë si fe, respektivisht popuj të prapambetur . Nga këtu, studiues dhe kritikë nga bota islame, këtë libër e kanë klasifikuar si libër ‘me porosi’ apo si libër të tipit të orientalistëve .
Botimi i librit u pasua me protesta në Londër, ku ekzemplarë të librit u dogjën në shesh. Ndërsa shtete si Indonezia, Tajlanda, Singapori, Venezuela, Tanzania, Bangladeshi, Sudani, Afrika e Jugut, Kenia, kanë ndaluar botimin apo shpërndarjen e këtij libri në vendet e tyre. Dijetarët myslimanë iu bënin thirrje shteteve që kultivonin raporte të mira me to që të mos lejonin qarkullimin e këtij libri në vendet e tyre. Irani, respektivisht Imam Homeini shfaqi një zemërim ekstrem, aq sa edhe nxori një fetva (13 shkurt 1989) për vrasjen e Selmanit.
Po kështu u shkruan libra dhe u mbajtën ligjërata të shumta përkitazi me këtë roman. Misionari i famshëm mysliman, Ahmed Didat, me nënshtetësi angleze shkroi librin ‘Satanizmi i vargjeve satanike’ (Shejtanijjetul ajat esh-shejtanijjeh).
Rreth çështjes në fjalë u deklaruan edhe hoxhallarë dhe publicistë shqiptarë. Teologu, Ermir Gjinishi, jo vetëm që e cilësoi si libër provokativ por tha se shqiptarët kanë probleme tjera me të cilat duhet të merren. ‘Ai është një libër që deformon të vërtetën islame. Në Shqipëri gjenden gjithmonë shkaqe që të bëhen debate apo diskutime që nuk janë të nevojshme për Shqipërinë, por ky është problemi i tyre. Natyrisht që botimi i këtij libri nuk do të ishte diçka pozitive.’
Kundër është deklaruar edhe Forumi Mysliman i Shqipërisë, për faktin se ‘janë shumë gjëra ofenduese në këtë libër që i bëhen profetit tonë…’
Se libri është vërtetë ofendues kanë dëshmuar emra dhe personalitete edhe nga bota joislame. Dr. Robert Runcie, në emër të Kishës Angleze, thotë: ‘Vetëm një i paaftë mund të mos vërejë se sa shumë ka lënduar publikimi i librit të Selmanit myslimanët e Anglisë dhe të mbarë botës. Unë i kuptoj myslimanët dhe besoj fuqishëm se ofendimi apo tallja dhe përqeshja me çfarëdo feje në botë nuk është më pak krim se përqeshja dhe tallja me fenë e krishtere.’
E, në anën tjetër, pati reagime pozitive të përkrahjes së parezervë të librit dhe autorit. E çuditshme është se si libri u promovua fuqishëm edhe nga ata që nuk i shpëtuan gjuhës së madhe të tij. Margaret Thatcher, atëbotë kryeministre e Anglisë, të cilën në këtë libër të pispillosur e quan ‘bushtër’ (bitch), jo vetëm që nuk kundërshtonte porse mbante aq fortë anën e tij saqë rastin e tij, pas reagimeve të myslimanëve dhe fetvasë së Homeinit, e konsideronte si rast tipik të shkeljes të së drejtës së shprehjes, ani pse vet ajo pati shtypur këtë të drejtë kur fjala ishte për sekretet e politikave të saj. Pitër Rajtit (Peter Wright) ia ndaloi publikimin dhe shpërndarjen e librit të tij ‘Spycatcher’ (gjuetari i spiunëve) pasi që fliste për botën sekretet të saj .
Jo vetëm politika i dha mbështetje. Ishin shkenca dhe mediat që kontribuuan në afirmimin e tij dhe të veprës së tij. E shihnin si art derisa Anglia, duke patur parasysh përhapjen e këtij libri anekënd botës, pavarësisht përmbajtjes së tij, synonte globalizimin e novelës britanike .
Botimi i mundshëm i kësaj vepre të Rushdie po diskutohet edhe tek ne. Mediat dhe botuesit paraprakisht janë në dijeni të problemeve që mund të shkaktojë botimi eventual i saj. Janë studiuar mirë rrethanat dhe tash viti 2012 shihet si koha më e përshtatshme për një gjë të tillë. Jam shumë i bindur, siç kanë nënvizuar edhe të tjerë, se një libër si ky është profitabil dhe nuk ka rastësi botimi i tij këtë vit kur parashihet që në shtator të publikohet biografia e tij. kësisoj, librit do t’i bëhej një reklamë dhe shitja e tij do të ishte e madhe.
Për dallim nga krahu fetar islam, mediat veprat e tij i perceptojnë si art , dhe jo vetëm këtu tek ne, por përgjithësisht ka qenë konstatim se mediat njëanshëm mbajnë anën e tij , për të mos thënë se, duke patur parasysh arsyet e botuesve dhe vet objektivat e librit njëanshmëria këtu nënkupton luftë mediale kundër Islamit.
Botuesit e mundshëm, në këtë rast shtëpia botuese ‘Dudaj’ në Shqipëri nëpërmjet drejtoreshës, Arlinda Dudaj, jep arsyet e saja të botimit. E përsëris prapë se dyshoj shumë në qëllimet e kësaj shtëpie botuese, e cila që në vitin 2004 pati diskutuar për botimin e kësaj vepre por duke mos parë atëherë kohën e përshtatshme. Tash, nëse nuk janë ato që përmenda sipër dhe shto edhe ndonjë rol a mision i ri i marrë për luftimin e kredos islame, nuk di çfarë tjetër ka. Nejse, të shohim njëherë arsyet ngase me gjerësisht do të flasim në vijim kur do të japim arsyet tona pse nuk duhet të botohet fare kjo vepër. Në fakt, këtu do të bëjmë përmbledhje të arsyeve nga A. Dudaj dhe të tjerë:
1) E drejta e shprehjes së lirë të mendimit. Çuditem si e klasifikojnë kështu këtë të drejtë kur ka të bëjë me ta ndërsa kur fjala është për myslimanët, atëherë ajo nuk njihet më si e drejtë si shkelje e rëndë, si fyerje e figurave. Qenka e drejtë të shahet e fyhet Muhammedi [alejhis salatu ves selam] madje duke mos e parë për të drejtë as reagimin eventual të myslimanëve, siç shprehej Trina Gojani .
2) Krahasimi i saj me vepra të shëmtuara, si vepra e Hitlerit që këto ditë doli edhe në shqip. Kjo është mbase arsyeja më qesharake. Athua vallë, duhet të bëhemi të këqij pse dikush është i keq?! Sa logjikë e prishur! Njeriu nuk duhet ë bëjë keq pse bëjnë tjerët. Ja çfarë na mëson Muhammedi [alejhis salatu ves selam]:
“لَا تَكُونُوا إمعة تَقولُونَ إِن أحسن النَّاس أحسنا وَإِن ظلمُوا ظلمنَا وَلَكِن وطنوا أَنفسكُم إِن أحسن النَّاس أَن تحسنوا وَإِن أساؤوا أَن لَا تظلموا
Mos u bëni oportunistë, të thoni që nëse njerëzit bëjnë mirë bëjmë edhe ne dhe nëse njerëzit bëjnë keq – padrejtësi bëjmë edhe ne. Përkundrazi. Mëvetësohuni! Nëse bëjnë njerëzit mirë, bëni dhe ju, e nëse bëjnë keq,ju mos bëni!”
3) ‘Sepse është një nga romanet më të madhërishme të fundshekullit të njëzetë. Një roman i rëndësishëm plot vitalitet, dëshpërim e shpresë.’ Unë nuk besoj kështu. Them, duke cituar Ahmed Didatin, se famë kësaj vepre nuk i është për vet vlerat e saj, por për shkak të antivlerave. Është e tipit të veprave që praktikojnë rregullin ‘kundërshto, njihesh.’ Selmani është bërë i njohur duke kundërshtuar traditat dhe fenë e vendit prej nga vinte. Famë i është dhënë nga fetvaja e Homeinit, ndryshe, siç konstaton Didati, do të ishte një nga ato romanet fare pak të njohura.
4) ‘Rushdie nuk fyen Muhamedin dhe Kuranin.’ Kjo është arsyeja më banale e dhënë. Ta quash të xhindosur, pispillosur, ta akuzosh për moral, e shumë gjëra tjera, që do t’i përmendim në pikën vijuese, e prapë të mos e cilësosh këtë për fyerje, vërtetë çudi. Ta mohosh Kur’anin si libër hyjnor dhe të thërrasësh për tjetërsimin e tij me arsyetimin se nuk vlen për këtë kohë, e prapë të thuhet se nuk ka thënë gjë të keqe, kjo edhe më e çuditshme. Apo, mos ndoshta duan sikur në rastin e parë që reagimet t’i shohin të pavenda të na bindin edhe këtu me dhunë se këto nuk janë fyerje.
5) ‘Thirrja e Salman Rushdie për liri nuk është kundër Islamit, por kunder Islamizimit politik, që pretendon të qeverisë çdo aspekt të jetës duke e nënshtruar të gjithë shoqërinë nën interpretimin e vet.’ Kjo arsye shpalos qëllimet dhe misionin e tyre. Ne nuk dimë përplot 1400 që ka Islam politik. Islami, siç thotë Dr. Jusuf Kardavi, është vetëm një. Kjo jep të kuptosh se kemi shumë ‘islama.’ Në fakt, ky dhe termet e ngjashme, janë pjellë e orientalistëve dhe të tjerë dhe këtu mund të konstatojmë se e përbashkëta e tyre është luftimi i Islamit. Ndryshe, Islami si tërësi përfshin edhe këtë aspekt të jetës publike.
6) Synimet dhe misionin e tyre për orientim të tërësishëm kah perëndimi, qoftë kjo edhe në llogari të fesë dhe traditës. Ndue Ukaj, më qartë dhe drejtpërdrejt se tjerët, botimin e arsyeton me faktin se ky libër i kontribuon shkëputjes nga bota orientale (islame), kështu, si i tillë për ne – gjithnjë sipas tij- që jemi pjesë e proveniencës oksidentale, me kulturë, histori dhe letërsi, …kjo vepër duhet të mirëpritet, sepse është vepër që komunikon në gjithë arealin perëndimor .
Ndërsa Arlinda Dudaj këtë e arsyeton edhe me faktin se do të përvetësojmë imazh pernedimor atëherë kur të jemi çliruar nga autoriteti i fesë. ‘Çdo autoritet, qoftë ky fetar, politik, kulturor, ekonomik mund të jetë një objekt për t’u kritikuar. Ky është kuptimi i një shoqërie moderne dhe të çliruar nga autoritarizmi. E nëse duam të bëhemi pjesë e saj, duhet ta kemi parasysh.’
Kjo nënkupton edhe atë se njerëzit janë aq të aftë saqë edhe Zotit mund t’i gjejnë vërejtje se nuk e paska patur mirë këtë e atë në Kur’an. Ç’marrëzi të rënda janë këto! Kur’ani në fakt nuk është sikur librat tjerë që janë shtrembëruar. Ai, përkundër faktit se tashmë shënon shekullin e XV të tij, ende është mu ashtu siç e ka shpallur Zoti.
Në fakt, Kur’ani është i hapur për sfidim dhe përgjatë gjithë kohës nuk ka dalë njeri ta ketë sfiduar atë. Allahu i Madhëruar ka thënë:
•
E në qoftë se jeni në dyshim në atë që Ne ia shpallëm gradualisht robit tonë, atëherë silleni ju një kaptinë të ngjashme si ai (Kur’ani) dhe thirrni (për ndihmë) dëshmitarët tuaj (zotërat) pos All-llahut, nëse jeni të sinqertë (në thëniet tuaja se Kur’ani nuk është prej Zotit).” (el-Bekare: 23.)
7) ‘Paranoja për të censuruar nuk mundet kurrsesi të shkatërrojë krijimtarinë letrare apo trashëgiminë kulturore botërore. Po të qe kështu duheshin censuruar edhe Dante apo Shekspiri.’ Megjithëkëtë, reagimet ishin në nivel botorë kundër veprës së Dante, e cila fyente Islamin. Ishin këto reagime madje nga qarqe joislame. Janë pothuajse arsyet e njëjta pse është kërkuar ndalimi i saj nga organizata Gherush 92 . ‘…vepra ‘Komedia hyjnore’ e Dante Aligierit është homofobike. ’Komedia hyjnore’ – shpjegon Valentina Sereni, presidente e Gherush 92 – paraqet një përmbajtje që është fyese dhe diskriminuese si në leksik ashtu dhe në substancë, p.sh.: vendi i rezervuar për Muhamedin në ferr, etj., dhe si e tillë ajo duhet ndaluar.”
Si ka mundësi që librat hyjnor të censurohen ndërsa librat e lapërdharëve të tipit të Rushdie dhe të tjerëve të mos censurohen. Si të mos censurohet diç që në fakt është për tu hedhur në kosh të plehrave?!
8) Logjika që kritika të mos tejkalojë rrafshin letrar. Ky është arsyetimi që jep Ndue Ukaj, por që nuk është me vend. Përderisa vepra provokon dhe trajton çështje shumë të ndjeshme, që nuk janë teme vetëm e letërsisë, ose më së paku e saj, atëherë patjetër se duhet të merret dikush me to. Komedia hyjnore për kohë të tëra është konsideruar madhështore, por për shkak se fyen myslimanët, siç thamë më parë, është protestuar nga jomyslimanë për ndalimin e saj .
Këto ishin arsyetimet e tyre kryesore që flasin edhe për qëllimet që kanë, e që nuk dallojnë shumë nga ato të Selman Rushdisë dhe atyre që qëndrojnë prapa tij.
II.3. Përse nuk duhet botuar fare ky libër?
Arsye pse nuk duhet botuar ky libër ka shumë. Sa më shumë që thellohesh në të dhe diskutimet rreth përmbajtjes së tij do të gjesh gjithnjë një arsye më shumë pse nuk duhet botuar ai. Në vazhdim do të paraqesim një përmbledhje të disa prej arsyeve kryesore pse nuk duhet botuar ky libër të dhëna nga kritikët dhe të përfituara nga shpjegimet e tyre.
1) Liri i Selmanit bazohet në burime apokrife
Frymëzimi i autorit për ‘Vargjet satanike’ vjen nga disa rrëfime , të cilat janë burimi kryesor i tij , e që janë vërtetuar për të paqena, të shpifura , apokrife dhe të fabrikuara . Fjala është për rrëfimin që përmendet në disa prej librave të komentuesve përkitazi me kaptinën kur’anore en-Nexhm, apo më konkretisht për ajetet 19-20, se kinse Muhammedi [alejhis selam] paskësh lëvduar putat dhe idhujt me gjuhën e tij. Dijetarë me nam, si hadithologu shqiptar Muhammed Nasiruddin Albani në ‘Nasbul mexhaniik li nefi kissatil garanik’ mohojnë kategorikisht një gjë të tillë.
Pra, si mund të merret për madhështore një vepër, zanafilla e së cilës është shpifje. Apo, mos vallë na qenka art që të sajojmë gjëra, të lejojmë imagjinatën tinë të ‘fus hundët’ edhe atje ku nuk i takon, të fantazojë çfarë të dojë e pastaj të dalim dhe këtë tua shesim njerëzve për art?! Ky art është çmenduri.
2) Shkelje e së drejtës
Libri paraqet një shkelje të rëndë të së drejtës fetare. Dr. Sejjid Affani madje e konsideron si fyerjen më të madhe në histori që i është bërë Pejgamberit Muhammed [alejhis salatu ves selam]. Përkundër kësaj, Selmani si kriminel është llogaritur si viktimë. Nuk janë ndalur së akuzuari viktimat (myslimanët) se sherri i tyre “bisha” nuk po mund të flenë dhe se ata radikalët që po protestojnë kundër tij, në Indi tash së fundi (janar 2012), po pengojnë aktivitetet e tij letrare . Bazuar në këtë, Selmanin e kanë glorifikuar si ‘martir i së drejtës dhe lirisë së shprehjes’ ndërsa veprën e tij dhe botimin e saj, pavarësisht se ofendon myslimanët, e kanë parë si të drejtë të shprehjes së mendimit.
Megjithatë, e drejta ka një kufi. Drita e kuqe për të ndizet në momentet që ajo cenon të drejtën e tjetrit. Selmani ka shkelur këtë në veprën e tij shumë herë, e vazhdon ta shkelë atë prapë. Ndonëse ishte deklaruar pro ndërtimit të xhamisë në Nju Jork , edhe pse nuk i interesonin fort, Selmani pati përkrahur ndalimin e shamisë ndërsa qëndronte përkrah dhe mbështeste idenë e botimit të karikaturave fyese për Muhammedin [alejhis salatu ves selam] dhe familjen e tij. Tash kur përmenda karikaturat nuk kam si të mos përshkruajë fjalët e bukura të një studiuese gjermane të mediave, Teresa Naab, e cila ndonëse ishte për respektimin e lirisë së shprehjes së mendimit, siç jemi parimisht edhe ne, megjithëkëtë mendon se duhet të studiohen kufijtë e saj. Ndryshe kjo do të ishte një shthurje individuale dhe kaos shoqëror. Teresa kërkon që kufijtë e kësaj lirie dhe të drejtë të kihen parasysh sidomos në raport me myslimanët, se çka apo cilat forma të shprehjes së mendimit janë të pranueshme, e cilat jo.
Thënë të drejtën, puna nuk është se ata nuk i dinë këto gjëra, porse të drejtën dhe lirinë si të tilla i kanë konceptuar vetëm në raport me ta dhe jo myslimanët. E them këtë ndërsa parasysh kam dy fakte shumë me rëndësi:
a. Liria e shprehjes së mendimit nuk qe respektuar nga ‘zonja e hekurt’ kur objekt i fyerjes ishte vetëm ajo dhe shoqëria e saj. Si koincidencë, në kohën kur u publikua libri në Angli ndërsa Mbretëreshën dhe Kryeministren i cilësonte si bushtra si dhe përmbante fjalor shumë të fëlliqtë, fjalë që anglezët nga turpi nuk i thonë me emër por me shprehje tjera si fjala me katër shkrunja (f**k), Selmani mbrohej, ndërsa një aktori amerikan që këtë fjalë e tha për politikën e Thatcher, Miki Rurk (Mickey Rourk), mediat jo vetëm që bënë bujë për fjalën e tij, porse kërkuar largimin e dhunshëm të tij prej Anglisë.
b. Poezia e shkrimtarit të famshëm gjerman, Gunter Grass , në të cilën kritikohej qeveria izraelite u prit aq keq nga mediat dhe opinioni ndërsa shkrimtarit iu bë presion i madh, që mbase mund të ketë shkak që ai përfundoi në spital . Izraeli e pati bërë të madhe vetëm pse në Turqi në një reklamë televizive për një produkt shamponi, shfaqej Hitleri . Kjo në nivel ndërkombëtar ndërsa në nivel kombëtar (Shqipëri) probleme pati edhe me publikimin e librit të Hitlerit. Dritëro Agolli ishte kategorik për ndalimin e botimit të tij “Mtein Kampf” për shkak se libri nxit urrejtjen dhe ngjallë terrorin shpirtëror.
Përse të mos thuhet kështu edhe për librin e Selmanit që shumë më shumë nxit urrejtje se sa libri i Hitlerit?!
3) Ofendimi i fesë islame. Shumë padrejtësisht dhe në mënyrë krejtësisht injorante znj. Dudaj konsideron se ky libër nuk ofendon Islamin dhe Muhammedin [alejhis salatu ves selam] . Në librin e tij, siç kanë nënvizuar kritikë të shumtë, ka fyerje dhe sharje në adresë të Islamit, në përgjithësi dhe në atë të Muhammedit [alejhis salatu ves selam] në veçanti. Roald Dahl thotë se libri të jep përshtypjen se Selmani ka qenë shumë i vetëdijshëm për atë që ka shkruar dhe e ka ditur fare mirë se çka i revolton myslimanët, andaj edhe e ka shkruar. Nuk ka përse të shfajësohet…
a. Zotin e përshkruan vrazhdë, me cilësi dhe tipare që, absolutisht nuk përkojnë me Të. E përshkruan si të mbuluar nga inati dhe mëria, si armik të gjinisë mashkullore.
b. Xhibrilin, e përshkruan si melek të rënë në dashuri me gra derisa nuk ngurron fare ta quaj me emra fyes, si: derr, xhin, kokëtul, etj. Madje e konsideronte si promovues të homoseksualizmit dhe përkrahës të tij .
c. Kur’anin e quan jo vetëm djallëzor porse edhe si një projekt që është realizuar bashkërisht nga Zoti dhe djalli . Faktikisht, ai e mohon Kur’anin tërësisht ngase dyshon në vahj (shpallje) . Madje tenton ta luftojë universalizmin e tij dhe thotë se këtu qëndron problemi tek muslimanët ngase besojnë në validitetin e përhershëm të tij, për këtë arsye fton që Kur’ani të konsiderohet vetëm si dokument historik .
d. Muhammedin, [alejhis salatu ves selam] si profet të shpifur , përbindësh mesjetar të fëmijëve derisa përgjatë gjithë kohës e thërret me ‘Mahound’ , sinonim i djallit, me të cilin ekstremistët e krishterë e thërrisnin në mesjetë .
E përshkruan si njeri që vraponte pas të mirave të kësaj dynjaje, me theks të veçantë ndaj grave, e madje edhe si njeri që edhe në llogari të monoteizmit, motos me të cilën shquhej misioni i tij, bënte kompromise me idhujtarët mekkas, e gjëra tjera që vetëm të vërteta nuk mund t’iu thuash ndryshe janë çdo gjë tjetër: shpifje, trillime, shtrembërime, tendenca, e çka tjetër jo?!
e. Gratë e tij, që kanë statusin e nënave të besimtarëve, i quante prostituta .
f. Sahabet, shokët e Muhammedit [alejhis salatu ves selam] si të dalë nga feja .
g. Ritualet fetare, si abdesin, namazin, etj, i sheh si gjëra të marra derisa Qaben e Madhëruar, jo vetëm që nuk e sheh më tepër se një shtëpi guri, porse e imagjinon veten brenda saj, jo për adhurim por për dëfrim në mesin e këngëtareve dhe lavireve . Mekken e llogariste i vend injorance dhe idhujtarie .
4) Personaliteti kundërthënës i autorit dhe natyra dyshuese e librit
Detajet të shumta nga jeta e Selmanit të bëjnë të dyshosh se prapa tij qëndron dikush dhe se ai është vegël e dikujt.
a. Shkollimi, siç përmendëm më lartë. Selmani në Indi u shkollua në shkollë të krishtere ndërsa në Angli, përkundër faktit që familja e tij ishte e varfër, u shkollua në shkollën ku vetëm të pasurit shkonin.
b. Tallja sistematike me myslimanët. Selmani di t’i tallë myslimanët në vazhdimësi, çka nëse ata kanë hequr dorë prej tij (nëse pranohet konstatimi se fetvaja nuk është valide më), ai nuk ka hequr. Në intervista jo rrallë me stilin e tij cinik, Selmani lëshon helm ashtu siç bën gjarpri. Ende tallet me atë se i vetmi element fetar në shtëpinë e tyre ka qenë mosngrënia e mishit të derrit dhe se kur e ka ngrënë ai për herë të parë nuk është goditur nga rrufeja . Sikur që u tall edhe atëherë kur në vitin 1999 publikoi pendimin e tij nga ajo që kishte shkruar se kinse e kishte bërë nga injoranca. Tash kishte mësuar të vërtetën, andaj edhe qe penduar dhe i kthehet fesë së tij. Shumë shpejt u kuptua se bëhej fjalë vetëm për tallje dhe asgjë tjetër .
c. Fama dhe pasuria, mbi të gjitha. Fakti se do të dëshironte që libri i tij të botohej në shqip, ngase kështu do të ishte gjuha e dyzetenjëtë në të cilën botohej ai, flet për këtë. Ndoshta kjo në rastin me autor tjerë nuk nënkupton këtë, por në rastin e Selmanit, si vërejtje shumë e madhe i është dhënë se qëllime kryesore të tij kanë qenë paratë dhe fama, dhe jo tjerat.
d. Veprimtaria e tij.
a) Aspekti përmbajtjesor i veprës së tij lë shumë për të dyshuar se prapa tij, siç thotë Dr. Fehmi Shenavi , qëndrojnë rryma ekstreme të krishtera, që synojnë realizimin e qëllimeve të tyre nëpërmjet tij. Qëndrimet e këtij krahu ekstrem, të cilët Islamin e quajnë fe të djallit, ashtu siç Selmani i quan versetet kur’anore, pra ngjashmëria ndërmjet tyre Shenavin e bën të dyshojë shumë edhe në bashkëpunimin e mundshëm midis tyre.
b) Nëse Shenavin e bënte të dyshojë kjo, atëherë Ahmed Didatin e bën të dyshojë politika, e cila ia mban anën Selmanit . Këtë libër e sheh sikur të jetë me porosi nga qeveria angleze.
c) E ajo që të bën të dyshosh edhe më shumë për këtë janë disa nga bindjet e tij që përkojnë me interesat politike të perëndimit ndaj botës islame. Reformimin e botës islame, si shembull, me të cilën nënkupton modernizimin e Islamit dhe ndryshim e tërësishëm të tij, formal dhe përmbajtjesor, duke e shndërruar nga fe në ideologji që do të mund të intervenohej në të varësisht shijes së të fortëve, ngase nuk e sheh të aftë për të bashkëvepruar me kohën, Selmani e debaton shpesh .
5) Luftimi i tolerancës
Nëse bota sot përpiqet të krijojë një klimë respekti të ndërsjellë në nivel global, ndërmjet feve, kulturave dhe racave, atëherë me të lehtë do ta ketë punën pa promovimin e kësaj vepre dhe botimin e saj në gjuhë tjera. Dijetarët kanë tërhequr vërejtjen me kohë ndaj këtij libri, i cili inspiron për incidente ndëretnike në Evropë dhe motivon për to. Ai paraqet myslimanët si bisha, si egërsira, si njerëz që duan vetëm të shkatërrojnë të prishin e ndëshkojnë njerëzit .
Selmani nuk kursehet as nga fyerjet në baza ngjyre. Ai përqesh zezakët dhe tallet me ta, duke i nënvlerësuar në raport me racën e bardhë .
6) Libri i tij bazë dhe themel për probleme tjera fetare dhe shoqërore
Libri inspiron për të keq ndërsa përmbajtja e tij nxit për krime.
a. Përshkrimi i femrave të bardha si femra për shfrytëzim seksual dhe dëfrim me to, ka bërë që të regjistrohen krime pikërisht të kësaj natyre . Dr. Vernon Jones pranon se tregimet ndikojnë shumë në sjelljet e të rinjve.
b. Guximi i tij për ta përshkruar Muhammedin [alejhis salatu ves selam] me gjëra që njollosnin nderin dhe moralin e tij, siç përmendëm dhe më parë, mbase ka motivuar edhe publikimin e karikaturave, nismë të cilën, siç kemi përmendur, e përkrahte edhe vet autori.
c. Reagimet kundër tij kanë përfunduar jo gjithmonë në mënyrë paqësore. Janë regjistruar viktima nga radhët e protestuesve por edhe nga radhët e promovuesve. Në Japoni përkthyesi u vra ndërsa në Itali u plagos . Reagimet, jo çdoherë bëhen kundër tij. ka raste kur pikërisht simpatizantët e tij janë ata që reagojnë dhunshëm, siç ndodhi para ca kohe kur sulmuan një qendër islame në Londër .
Kësisoj, parandalimi i botimit të kësaj vepre do të ishte lajm i mirë për sigurinë dhe stabilitetin shoqëror.
7) Gjuha denigruese dhe banale e autorit
Autori është ndër më të pispillosurit. Kjo flet edhe për personalitetin e tij prej një të shthururi. Përdorë shumë fjalë të ndyta , saqë disa kanë përmendur shifra shumë të mëdha. Fjalën me ‘katër shkronja’ e përmend 57 herë ndërsa fjalë tjera të pahijshme përmend shumë, ose sipas një kalkulimi 2023 herë por që nuk di sa mund të jetë i vërtetë.
Autori etiketon me emra, gjë që sipas fesë sonë është e ndaluar , sikur që akuzon gra për moral , siç ishte rasti me Mbretëreshën, Kryeministren, etj.
Kjo kishte bërë që Ahmed Didat të mendonte shumë seriozisht për të se është i sëmurë psikik.
Përmbyllje
Si duhet të veprojmë për ndalimin e publikimit/shpërndarjes së këtij libri?
Mediave shumë iu ka interesuar ajo se a do të reagohet apo jo, dhe nëse po, atëherë në ç’formë? Kjo dëshmon se mediat janë plotësisht në dijeni për pasojat që mund të paraqet botimi i kësaj vepre, andaj edhe pyesin, por, çudi pse e duan botimin e tij, çfarë i motivon?!
Bazuar në përvojat e mëhershme, protestat, si formë demokratike e shprehjes së pakënaqësive, i shoh si hap të fundit. Këtë e them ndërsa parasysh kam se buja që është bërë rreth tij më së paku i ka bërë dëm atij. Përkundrazi, Selmani shumë ka fituar nga këto reagime. Sikur të mos ishte fetvaja për kokën e tij, Selmani do të ishte një novelist i panjohur . Madje vet ai shprehet se për famë i detyrohet pikërisht fetvasë.
Kështu, veprimet tona, jo vetëm që do të duhej të ishin të koordinuara ngase ndryshe, siç thotë Didati, nuk mund t’ rezistosh pasojave të tij , porse do të duhej përqendruar edhe në pikat në vijim:
a. Presion organeve qeveritare, në këtë rast Ministrisë së Kulturës, që të mos lejojë botimin apo shpërndarjen –në rast se vjen nga jashtë vendi-, sepse kjo do të ishte shkak për probleme të mundshme. Pakënaqësitë me Selmanin në botën islame janë ende dhe vazhdimisht ngritën kundër tij, siç ndodhi në Indi tash së fundi . Botimi i tij, sidomos në Kosovë do të ishte provokim i rëndë. Mos harroni, Afrika e Jugut e ndaloi këtë libër vetëm për shkak se fyente fenë e 2% të banorëve të saj ndërsa në Shqipëri dhe Kosovë, sidomos në këtë të fundit, myslimanët janë shumicë.
b. Reagimet nga komunitetet tjera fetare, siç bën paraardhësit e tyre, që ne i cituam më parë ngase fundja, edhe ata janë të ofenduar ngase Selmani është ateist dhe gjuhës së tij s’i shpëton fetar dot.
Këto forma reagimi shënojnë edhe fundin e këtij punimi modest, për suksesin e të cilit e lus Allahun e Madhëruar shumë!
Bibliografi
1. Kur’ani Fisnik.
2. Suneni i Tirmidhiut, versioni i librarisë digjitale ‘Shamile.’
3. Shenavi, Fehmi. (…) Men verae Selman Rushdi – esrarul muamereti alel Islam. Kajro: El muhtar el islamijj.
4. Cigar, Norman. (2003) Roli i orientalistëve serbë për justifikimin e gjenocidit ndaj muslimanëve në Ballkan. Shkup: Logos-A.
5. Kardavi, Jusuf. (2007) Fetva bashkëkohore. Shkup: Furkan ISM.
6. Ived, Ibrahim. (1991) Ma dha ba’de i’lani Selman Rushdi teubetehu – dirasetun fennijjetun ve mevdujjetun lil ajat esh shejtanijjeh. El matbaatu en nemudhexhijjeh.
7. Saud, Saib. (1991) Err—rreddu alel murteddi Selman Rushdie shejtanu-s-sahajineti. Tarablus: Xherus bus.
8. Didat, Ahmed. (…) Shejtanijjetul ajat esh-shejtanijjeh. Kajro: Darul fadileh.
9. Affani, Sejjid Husejn. (2004) A’lam ve akzam fil mizan. Dar Maxhid Ajseri lin neshri vet tevzië.
10. Arshin, Muhammed Ibn Abdullah. Ma shaa ve lem jethbut fi-s-siretin nebevijjeh. Daru tajjibe.
11. Albani, Muhammed Nasiruddin. (1996) Nasbul mexhanik li nefi kissatil garanik. Bejrut: El mekteb el islamijj.
12. Gazeta Bota sot, edicioni online.
13. Gazeta Zëri, edicioni online.
14. Gazeta Koha ditore, edicioni online.
15. Gazeta Shekulli, edicioni online.
16. Gazeta Express, edicioni online.
17. http://www.bbc.co.uk/arabic/worldnews/2011/11/111115_rushdie_facebook_citory.shtml
18. http://www.24-ore.com/index.php/arte/libri/6477-romantiku-selman-rushdie.html
19. http://www.muslm.net/vb/archive/index.php/t-257716.html
20. http://www.dw.de/dw/article/0,,15881937,00.html
21. http://www.shqiptarja.com/news.php?IDCategoria=2730&IDNotizia=76203
22. http://www.mutawassetonline.com/issues/7720-كشف-المستور-بين-الخميني-وسلمان-رشدي.html
23. http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=129124
