Ikrime bin Ammar El-Ixhlijji përcjell nga Ebu Zumejl Simak El-Hanefiu se Abdullah bin Abbasi [All-llahu qoftë i kënaqur me të dy] ka thënë: Kur u rebeluan harurasit,[1] u tubuan në një vend ndërsa ishin gjashtëmijë veta, shkova tek Aliu dhe i thashë:

O prijësi i besimtarëve, shtyje namazin e drekës[2] që të shkojë tek ata njerëz dhe t’iu flas.

ثنا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ الْعِجْلِيُّ، ثنا أَبُو زُمَيْلٍ سِمَاكٌ الْحَنَفِيُّ، ثنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: لَمَّا خَرَجَتِ الْحَرُورِيَّةُ اجْتَمَعُوا فِي دَارٍ، وَهُمْ سِتَّةُ آلَافٍ، أَتَيْتُ عَلِيًّا، فَقُلْتُ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، أَبْرِدْ بِالظُّهْرِ لَعَلِّي آتِي هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ فَأُكَلِّمُهُمْ.

Tha: Kam frikë për ty.

قَالَ: إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكَ.

Thashë: Assesi!

قُلْتُ: كَلَّا.

Thotë (vazhdon) Ibn Abbasi: Shkova tek ata ndërsa vesha rrobat më të mira (që kisha) nga Jemeni.

-Ebu Zumejli thotë se Ibn Abbasi ka qenë i bukur dhe i pashëm.-

Thotë (vazhdon) Ibn Abbasi: Iu shkova ndërsa ata bënin siestën[3] në vendin në të cilin ishin tubuar. I përshëndeta me selam ndërsa ata (më) thanë:

Mirë se ke ardhur o Ibn Abbas, po ç’është kjo rrobë (e bukur që ke veshur)?!

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَخَرَجْتُ إِلَيْهِمْ وَلَبِسْتُ أَحْسَنَ مَا يَكُونُ مِنْ حُلَلِ الْيَمَنِ، قَالَ أَبُو زُمَيْلٍ كَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ جَمِيلًا جَهِيرًا.

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَأَتَيْتُهُمْ، وَهُمْ مُجْتَمِعُونَ فِي دَارِهِمْ، قَائِلُونَ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِمْ فَقَالُوا: مَرْحَبًا بِكَ يَا ابْنَ عَبَّاسٍ فَمَا هَذِهِ الْحُلَّةُ؟

Thotë (Ibn Abbasi): Iu thashë:  Përse më gjeni vërejtje (për veshjen) kur unë kam parë të Dërguarin e All-llahut [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të] të ketë veshur rrobat më të mira që kanë ekzistuar. Për këtë u shpall në Kur’an: “Thuaj: “Kush i ka penguar stolitë dhe ushqimet e këndshme, të cilat Ai i ka krijuar për robërit e Vet?”...” [El-A’rafë: 32]

قَالَ: قُلْتُ: مَا تَعِيبُونَ عَلَيَّ، لَقَدْ رَأَيْتُ عَلَىَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَحْسَنَ مَا يَكُونُ مِنَ الْحُلَلِ، وَنَزَلَتْ: {قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ} [الأعراف: 32]

Thanë: Çfarë të solli?

قَالُوا: فَمَا جَاءَ بِكَ؟

Iu thashë: Po vij nga Sahabet[4] e Profetit [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të], (nga) muhaxhirë[5] e ensarë[6],  që t’ua përcjell selamin (porosinë) e tyre, të informuar (ditur, vetëdijshëm) për atë që thonë: atyre iu shpall Kur’ani, ata janë më të ditur se ju për shpalljen dhe në lidhje me ta u shpall (Kur’ani), kurse në mesin tuaj nuk është asnjëri prej tyre.

قُلْتُ: أَتَيْتُكُمْ مِنْ عِنْدِ صَحَابَةِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ، لِأُبَلِّغُكُمْ مَا يَقُولُونَ الْمُخْبَرُونَ بِمَا يَقُولُونَ فَعَلَيْهِمْ نَزَلَ الْقُرْآنُ، وَهُمْ أَعْلَمُ بِالْوَحْيِ مِنْكُمْ، وَفِيهِمْ أُنْزِلَ: وَلَيْسَ فِيكُمْ مِنْهُمْ أَحَدٌ.

Njëri prej tyre tha: Mos polemizoni me kurejshët sepse All-llahu për ta ka thënë: “...sepse janë popull grindavec.” [Ez-Zuhruf: 58]

فَقَالَ بَعْضُهُمْ: لَا تُخَاصِمُوا قُرَيْشًا، فَإِنَّ اللَّهَ يَقُولُ:

بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ} [الزخرف: 58]

Thotë Ibni Abbasi: Shkova tek njerëz që nuk kam parë më të zellshëm në adhurim. Fytyrat e tyre ishin zbehur nga pagjumësia[7] ndërsa duart dhe gjunjët sikur i lëvdonin ata. Pastaj, ata që ishin prezent, vazhduan (shkuan disa) ndërsa disa të tjerë (që ngelën) thanë: Të flasim (diskutojmë) dhe të shohim se çfarë thotë.

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: وَأَتَيْتُ قَوْمًا لَمْ أَرْ قَوْمًا قَطُّ أَشَدَّ اجْتِهَادًا مِنْهُمْ مُسْهِمَةٌ وجُوهُهُمْ مِنَ السَّهَرِ، كَأَنَّ أَيْدِيَهِمْ وَرُكَبَهُمْ تُثَنَّى عَلَيْهِمْ، فَمَضَى مَنْ حَضَرَ، فَقَالَ بَعْضُهُمْ: لَنُكَلِّمَنَّهُ وَلَنَنْظُرَنَّ مَا يَقُولُ.

Iu thashë: Më tregoni se në çfarë iu ka ngelë hatri tek kushëriri dhe dhëndri i të Dërguarit të All-llahut [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të] dhe muhaxhirët e ensarët?

Thanë: Tre gjëra.

Cilat janë ato- i pyeta.

قُلْتُ: أَخْبِرُونِي مَاذَا نَقَمْتُمْ عَلَى ابْنِ عَمِّ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَصِهْرِهِ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ؟

قَالُوا: ثَلَاثًا.

قُلْتُ: مَا هُنَّ؟

Thanë: Sa i përket të parës, ai i caktoi njerëzit gjykatës për një çështje të All-llahut ndërsa All-llahu ka thënë: “...Vendimi i takon vetëm All-llahut...” [El-En’amë: 57] E ç‘punë kanë njerëzit me ligjin (vendimin)?!

Thashë: Kjo ishte e para.

قَالُوا: أَمَّا إِحْدَاهُنَّ فَإِنَّهُ حَكَّمَ الرِّجَالَ فِي أَمْرِ اللَّهِ، وَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى: {إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ} [الأنعام: 57] وَمَا لِلرِّجَالِ وَمَا لِلْحَكَمِ؟

فَقُلْتُ: هَذِهِ وَاحِدَةٌ.

Thanë: Sa i përket tjetrës (të dytës), ai i luftoi (kryengritësit) por nuk i robëroi dhe nuk mori plaçkën. Nëse ata që i luftoi kanë qenë jobesimtarë, atëherë lejohet robërimi i tyre dhe marrja e (pasurisë së) tyre si plaçkë. Ndërsa nëse kanë qenë besimtarë nuk lejohet luftimi i tyre.  

Thashë: Këto ishin dy, cila është e treta?

قَالُوا: وَأَمَّا الْأُخْرَى فَإِنَّهُ قَاتَلَ، وَلَمْ يَسْبِ وَلَمْ يَغْنَمْ، فَلَئِنْ كَانَ الَّذِي قَاتَلَ كُفَّارًا لَقَدْ حَلَّ سَبْيُهُمْ وَغَنِيمَتُهُمْ، وَلَئِنْ كَانُوا مُؤْمِنِينَ مَا حَلَّ قِتَالُهُمْ.

قُلْتُ: هَذِهِ اثْنَتَانِ، فَمَا الثَّالِثَةُ؟

Tha (njëri prej tyre): Ai fshiu veten (titullin në marrëveshje) si Prijës i Besimtarëve kështu ai është Prijës i Jobesimtarëve.

Po tjera a keni?- iu thashë.

Thanë: Na mjaftojnë këto.

قَالَ: إِنَّهُ مَحَا نَفْسَهُ مِنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ فَهُوَ أَمِيرُ الْكَافِرِينَ.

 قُلْتُ: أَعِنْدَكُمْ سِوَى هَذَا؟

 قَالُوا: حَسْبُنَا هَذَا.

Iu thashë: Nëse iu lexoj (si dëshmi) ajete nga Kur’ani dhe hadithe nga Sunneti i Profetit të Tij [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të] që zhvleftësojnë pretendimet tuaja, a do të ishit të kënaqur?[8]

Thanë: Po.

فَقُلْتُ لَهُمْ: أَرَأَيْتُمْ إِنْ قَرَأْتُ عَلَيْكُمْ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ وَمِنْ سُنَّةِ نَبِيِّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَا يُرَدُّ بِهِ قَوْلُكُمْ أَتَرْضَوْنَ؟

قَالُوا: نَعَمْ.

Thashë: Sa i përket (të parës) thënies tuaj se ‘ai në çështje të All-llahut ka caktuar për arbitër njerëz’, unë iu lexoj se si njeriut i është dhënë autoriteti (delegimi) i gjykimit në lepurin (e gjuajtur) që nuk kap (më shumë se) vlerën e një çerek dërhemi dhe në gjëra tjera të ngjashme në gjueti, thotë All-llahu: “O besimtarë! Mos gjuani, duke qenë në Ihram! (...) sipas vlerësimit të dy njerëzve të drejtë midis jush;...” [El-Maide: 95]

Tani, iu bëj be në All-llahun, a më me vlerë është vendimi i (gjykimi, kompetenca e dhënë) njeriut në një lepur dhe gjah tjetër të ngjashëm apo vendimi për gjaqet dhe pajtimin ndërmjet tyre? Dijeni se po të donte All-llahu, nuk do t’ia delegonte këtë të drejtë njeriut. Ngjashëm ka thënë edhe për burrin dhe gruan (divergjencat mes tyre), thotë All-llahu: “Nëse i druheni ndarjes midis burrit e gruas, atëherë caktoni një ndërmjetës nga ana e burrit dhe një nga ana e gruas. Në qoftë se ata dëshirojnë paqësim, All-llahu sjell marrëveshje midis tyre. All-llahu, me të vërtetë, është i Gjithëdijshëm dhe i di të gjitha qëllimet.” [En-Nisa: 35]

Kështu, vendimet (gjykimin) e njerëzve All-llahu e bëri traditë të besueshme. A mund të them se mbaruam me këtë (iu binda se ishit gabim)?

فَقُلْتُ: أَمَّا قَوْلُكُمْ: حَكَّمَ الرِّجَالَ فِي أَمْرِ اللَّهِ فَأَنَا أَقْرَأُ عَلَيْكُمْ مَا قَدْ رَدَّ حُكْمَهُ إِلَى الرِّجَالِ فِي ثَمَنِ رُبْعِ دِرْهَمٍ فِي أَرْنَبٍ، وَنَحْوِهَا مِنَ الصَّيْدِ، فَقَالَ: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ} [المائدة: 95] إِلَى قَوْلِهِ {يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ} [المائدة: 95] فَنَشَدْتُكُمُ اللَّهَ أَحُكْمُ الرِّجَالِ فِي أَرْنَبٍ وَنَحْوِهَا مِنَ الصَّيْدِ أَفْضَلُ، أَمْ حُكْمُهُمْ فِي دِمَائِهِمْ وَصَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِهِمْ؟، وَأَنْ تَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ لَوْ شَاءَ لَحَكَمَ وَلَمْ يُصَيِّرْ ذَلِكَ إِلَى الرِّجَالِ، وَفِي الْمَرْأَةِ وَزَوْجِهَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: {وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا} [النساء: 35] فَجَعَلَ اللَّهُ حُكْمَ الرِّجَالِ سُنَّةً مَأْمُونَةً، أَخَرَجْتُ عَنْ هَذِهِ؟

Thanë: Po.

قَالُوا: نَعَمْ،

Tha: Sa i përket pretendimit tuaj se ‘ai ka luftuar por nuk ka robëruar dhe nuk ka mbledhur plaçkën e luftës’, a do ta robëronit nën tuaj Aishen e pastaj do ta trajtonit atë si robëreshat tjera?

Nëse do e bënit këtë, atëherë ju jini të dalë nga feja, sepse ajo është nëna juaj.[9]

Do të dilnit nga feja edhe nëse thoni: ‘Nuk është nëna jonë’, sepse All-llahu ka thënë në Kur’an: “I Dërguari është më i afërt për besimtarët, sesa ata për njëri-tjetrin; gratë e tij janë (si) nënat e tyre...” [El-Ahzab: 6]

Kështu, ju jeni duke ndërmjet dy vendimeve të gabuara dhe cilindo që e zgjidhni, keni zgjedhur humbjen.

Ata shikuan njëri tjetrin.

Iu thashë: A mund të llogaris se kam mbaruar edhe me këtë (iu kam bindur edhe për pretendimin e dytë se e keni gabim)?

قَالَ: وَأَمَّا قَوْلُكُمْ: قَاتَلَ وَلَمْ يَسْبِ وَلَمْ يَغْنَمْ، أَتَسْبُونَ أُمَّكُمْ عَائِشَةَ ثُمَّ يَسْتَحِلُّونَ مِنْهَا مَا يُسْتَحَلُّ مِنْ غَيْرِهَا؟ فَلَئِنْ فَعَلْتُمْ لَقَدْ كَفَرْتُمْ وَهِيَ أُمُّكُمْ، وَلَئِنْ قُلْتُمْ: لَيْسَتْ أَمَّنَا لَقَدْ كَفَرْتُمْ فَإِنَّ اللَّهَ يَقُولُ: {النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ} [الأحزاب: 6] فَأَنْتُمْ تَدْورُونَ بَيْنَ ضَلَالَتَيْنِ أَيُّهُمَا صِرْتُمْ إِلَيْهَا، صِرْتُمْ إِلَى ضَلَالَةٍ فَنَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ، قُلْتُ: أَخَرَجْتُ مِنْ هَذِهِ؟

Thanë: Po.

قَالُوا: نَعَمْ،

Tha (Ibni Abbasi: Iu thashë): Sa i përket pretendimit tuaj se ai ka fshirë titullin Prijësi i Besimtarëve (në marrëveshje), unë do t’iu sjell prova nga dikush që ju jeni të kënaqur me të[10]. Iu rrëfej për atë që mbase keni dëgjuar se Profeti [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të] Ditën e Hudejbijes ka bërë marrëveshje me Suhejl bin Amrin dhe Ebu Sufjan bin Harbin. Atë ditë Profeti [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të] i tha Prijësit (të sotëm) të Besimtarëve: “Shkruaj, o Ali, se kjo është marrëveshja e arritur ndërmjet Muhammedit, të Dërguarit të All-llahut...”

Idhujtarët ndërhynë: Jo, pasha All-llahun (nuk pranojmë), ne nuk e dimë (pranojmë) se ti je i Dërguar i All-llahut, ndryshe nuk do të luftonim.

Atëherë Profeti [Lavdërimi dhe paqja qofshin mbi të] tha: “O All-llahu im, Ti e di se unë jam i Dërguari Yt! Ali, shkruaje: Kjo është marrëveshja e arritur ndërmjet Muhammedit, të birit të Abdullahut...”

Pasha All-llahun, i Dërguari i All-llahut është m i mirë se Aliu ndërsa ky veprim duke fshirë titullin e tij nuk e nxori nga profetësia.

قَالَ: وَأَمَّا قَوْلُكُمْ مَحَا اسْمَهُ مِنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، فَأَنَا آتِيكُمْ بِمَنْ تَرْضَوْنَ، وَأُرِيكُمْ قَدْ سَمِعْتُمْ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَ الْحُدَيْبِيَةِ كَاتَبَ سُهَيْلَ بْنَ عَمْرٍو وَأَبَا سُفْيَانَ بْنَ حَرْبٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ: "اكْتُبْ يَا عَلِيُّ: هَذَا مَا اصْطَلَحَ عَلَيْهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ " فَقَالَ الْمُشْرِكُونَ: لَا وَاللَّهِ مَا نَعْلَمُ إِنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ لَوْ نَعْلَمُ إِنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ مَا قَاتَلْنَاكَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنِّي رَسُولُ اللَّهِ، اكْتُبْ يَا عَلِيُّ: هَذَا مَا اصْطَلَحَ عَلَيْهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ " فَوَاللَّهِ لَرَسُولُ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ عَلِيٍّ، وَمَا أَخْرَجَهُ مِنَ النُّبُوَّةِ حِينَ مَحَا نَفْسَهُ،

Ka thënë Abdullah bin Abbasi: Prej tyre dymijë veta u kthyen (penduan) ndërsa të tjerët u vranë duke qenë (insistuar e ngulur këmbë) në të humburën (gabuarën).

قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ: فَرَجَعَ مِنَ الْقَوْمِ أَلْفَانِ، وَقُتِلَ سَائِرُهُمْ عَلَى ضَلَالَةٍ.

Këtë hadith e transmetojnë AbduRrezzaku në Musannef,[11] Hakimi në Mustedrek duke thënë se është sipas kushteve të Imam Muslimit,[12]Nesaiu në Es-Sunen el-kubra,[13] Bejhakiu në Es-Sunen el-kubra,[14] Imam Ahmedi në Musned,[15] etj. Ahmed Muhammed Shakiri konsideron se hadithi ka varg transmetuesish të saktë.[16] Po kështu, të saktë, e vlerëson edhe Albani në Irvau-l-galil.[17]