Hoxhë Sedat Islami

Çka d.t.th.: Argumentueshmëria e Sunnetit?

“أنها دليل على حكم الله عز و جل يفيدنا العلم أو الظن به و يظهره و يكشفه لنا، فإذا علمنا أو ظننا الحكم بواسطته (الدليل) وجب علينا امتثاله و العمل به، فلذلك قالوا: معنى حجية السنة وجوب العمل بمقتضاها. فالمعنى الحقيقي للحجية هو: الإظهار و الكشف و الدلالة و يلزم هذا وجوبُ العمل بالمدلول، حيث إنه حكم الله عز و جل

Argumentueshmeria d.t.th., se Sunneti është dëshmi e dispozitës së Allahut, e cila na jep bindje të prerë (jekin) ose të një niveli pak më të ulët (dhann), te cilën gjë e zbulon dhe qet ne shesh për ne. Kur neve te na behet e qarte definitivisht (jekin) ose te kemi një bindje me te dobët (dhann) për dispozitën nëpërmjet argumentit (sunnetit) atëherë neve e kemi obligim zbatimin e tij dhe veprimin sipas tij.

Mu për këtë kane thënë: Domethënia e argumentueshmërisë se Sunnetit është veprimi sipas asaj qe përcakton ai. Pra, domethënia reale e argumentueshmërisë se sunnetit është: Zbulim, qartësim dhe dëshmim, e kjo obligon veprimin sipas asaj qe është dëshmuar meqë është dispozite e Allahut te Madhëruar” ([1]).

Sunneti, pas Kur’anit Fisnik, radhitet ne pozitën e dyte burimore për fenë islame. Kur’ani përfshin bazat dhe rregullat themelore dhe esenciale për fenë islame, si: bazat e besimit, adhurimeve, moralit, jetës se përditshme, ndërsa Sunneti sqaron teorikisht dhe praktikisht Kur’anin. Pikërisht për këtë gjë duhet pasuar Sunnetin dhe duhet vepruar sipas tij, dhe Pejgamberin, alejhi’s salatu ve’s selam duhet respektuar ne te ashtu sikurse e respektojmë dhe i zëmë bese ne ajetet-versetet e Kur’anit, te cilat ai na i kumtoi nga Allahu i Madhëruar([2]), madje vet Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam hidhërohej kur dinte se disa nga shokët e tij nuk e kishin pasuar ne ndonjë gjë ([3]), siç kemi rastin, te cilin e ka shënuar Imam Muslimi([4]).

Faktet mbi argumentueshmërinë e Sunnetit

Ekzistojnë fakte dhe dëshmi te shumta nga Kur’ani Fisnik dhe Sunneti i Pastër, të cilat vërtetojnë këtë gjë, ndërsa ne, në këtë rast, do te përmendim disa sosh prej tyre:

Së pari: Faktet nga Kur’ani: Në Kur’an janë përmendur versete te shumta, te cilat flasin për këtë, dhe atë në forma e mënyra te ndryshe, prej te cilave ne do te veçonim:

Ü Obligimi për te besuar ne te, siç thotë Allahu:

“يا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا آَمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآَخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا

O ju që besuat, besoni vazhdimisht All-llahut, të dërguarit të Tij, librit që gradualisht ia shpalli të dërguarit të Tij dhe librit që e pat zbritur më parë. Kush nuk i beson All-llahut, engjëjve të Tij, librave të Tij, të dëguarve të Tij dhe botës tjetër, ai ka humbur tepër larg”. (Nisa, 136),

"فَآَمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

Atëherë pra, pranojeni All-llahun, të dërguarin e Tij dhe dritën që e zbritëm Ne. All-llahu është i njohur për atë që veproni", (Tegabun, 8),

"قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ فَآَمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَكَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ

Thuaj (Muhammed): "O ju njerëz! Unë jam i dërguari i All-llahut te të gjithë ju. All-llahut që vetëm i Tij është sundimi i qiejve e i tokës, s'ka të adhuruar tjetër pos Tij; Ai jep jetë dhe Ai jep vdekje, pra besoni All-llahun dhe të dërguarin e Tij, pejgamberin e pashkolluar, që beson All-llahun dhe shpalljet e Tij, ndiqeni rrugën e tij që ta gjeni të vërtetën". (A’raf, 158),

"إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (51) وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَخْشَ اللَّهَ وَيَتَّقْهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ

51. Kur thirren besimtarët për gjykim ndërmjet tyre te All-llahu dhe te i dërguari i Tij, e vetmja fjalë e tyre është të thonë: "Dëgjuam dhe respektuam!" Të tillët janë ata të shpëtuarit.

52. Kush respekton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, ia ka frikën All-llahut dhe i përmbahet udhëzimit të Tij, të tillët janë ata që do ta arrijnë atë që dëshirojnë". (Nur, 51-52),

"وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُودًا

61. Kur u thuhet atyre: "Ejani (për të gjykuar) te ajo që e zbriti All-llahu dhe te i dërguari!" i sheh se si dyfytyrëshit ta kthejnë shpinën". (Nisa, 61),

"لَيْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَى وَلَا عَلَى الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ مَا يُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ

Nuk është ndonjë mëkat për të dobëtit, as për të sëmurët, e as për ata që nuk kanë me çka të përgatiten, kur janë të sinqertë ndaj All-llahut dhe të dërguarit të Tij, pra për të mirët nuk ka rrugë qortimi. All-llahu falë shumë, është mëshirues". (Tewbe, 91),

"إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آَمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَى أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولَئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

Besimtarë janë vetëm ata që i besuan All-llahut dhe të dërguarit të Tij, dhe kur janë me të (të dërguarin) për ndonjë çështje të përbashkët (të rëndësishme), nuk largohen pa i kërkuar leje atij. S'ka dyshim se ata që kërkojnë leje prej teje, ata i besojnë All-llahut dhe të dërguarit të Tij. E kur të kërkojnë leje për ndonjë punë të tyre, lejo kë të duash, e kërkoi falje All-llahut për ata, se vërtet, All-llahu falë shumë dhe është mëshirues". (Nur, 62),

" إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آَمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ

Besimtarë janë vetëm ata që i besuan All-llahut, të dërguarit e Tij, e mandej nuk dyshuan dhe për hir të All-llahut luftuan me pasurinë dhe me jetën e tyre. Të tillë janë ata të vërtetit". (Huxhurat, 15),

"وَمَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ فَإِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَعِيرًا

13. E kush nuk i besoi All-llahut dhe të dërguarit të Tij, Ne pra, për jobesimtarët kemi përgatitur zjarr shumë të fortë". (Fet’h, 13),

"وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا

36. Kur All-llahu ka vendosur për një çështje, ose i dërguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnjë besimtari dhe asnjë besimtareje që në atë çështje të tyre personale të bëjnë ndonjë zgjidhje tjetërfare. E kush e kundërshton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, ai është larguar shumë larg së vërtetës". (Ahzab, 36 )

Ü Sqarimi se Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam është sqarues dhe shpjegues zyrtar i Kur’anit nga Allahu i Madhëruar, dhe se ai, ummetit te tij ia mëson Hikmen (urtësinë), e cila ne fjalorin e Kur’anit përdoret ekskluzivisht për Sunnetin, siç ka pohuar Imam Shafiu([5]), Allahu e mëshiroftë. Thotë Allahu:

“وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْءٍ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا

113. E sikur të mos ishte dhuntia e All-llahut dhe mëshira e Tij ndaj teje, një grup prej tyre do të humbte ty, por ata nuk humbin tjetër, pos vetes së tyre. Ty nuk mund të dëmtojnë asgjë. All-llahu të shpalli ty, librin dhe sheriatin, të mësoi çka nuk dije. Dhuntia e All-llahut ndaj teje është shumë e madhe”. (Nisa, 113),

"وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلَا تَتَّخِذُوا آَيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمَا أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُمْ بِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

231. E kur t'i keni lëshuar gratë dhe ato i afrohen afatit të tyre, atëherë ose mbani si duhet ose i lëni si duhet (të kryejnë afatin), e mos i mbani sa për t'i dëmtuar, e të bëheni të padrejtë. E kush bën atë, ai e ka dëmtuar vetveten. Dispozitat e All-llahut mos i merrni për shaka. Përkujtoni të mirat e All-llahut ndaj jush edhe atë që ua shpalli Kur'anin dhe dispozitat e sheriatit me të cilat ju udhëzon, dhe keni frikë All-llahun e dijeni se All-llahu është i gjithëdijshëm për çdo send". (Bekare, 231),

"هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آَيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ

2. Ai është që arabëve të pashkolluar u dërgoi Pejgamberin nga mesi i tyre që t'ua lexojë ajetet e Tij, t'i pastrojë ata, t'ua mësojë librin dhe sheriatin, edhe pse më parë ata ishin në një humbje të dukshme". (Xhumuah, 2),

"لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آَيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ

164. Është e vërtetë se All-llahu u dha dhuratë të madhe besimtarëve, kur ndër ta nga mesi i tyre dërgoi të dërguar që atyre t'u lexojë shpalljen e Tij, t'i pastrojë ata, t'ua mësojë Kur'anin dhe sheriatin, edhe pse, më parë ata ishin krejtësisht të humbur". (Ali Imran, 164),

"كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آَيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ

151. (Sikurse plotësova mirësinë Time ndaj jush) Ashtu siç dërguam nga gjiu i juaj të dërguar t'u lexojë ajetet Tona, t'ju pastrojë, e t'ju mësojë librin dhe traditën, e edhe t'ju mësojë atë që nuk e dinit". (Bekare, 151),

"بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ

44. (I patëm dërguar) Me argumente e me libra të shenjtë. Ty ta zbritëm Kur'anin që t'u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë (Kur'anin)". (Nahl, 44),

"وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ

64. Ne nuk ta shpallëm ty për tjetër Kur'anin, vetëm që t'u sqarosh atyre atë për çka u përçanë, e (ta zbritëm) që të jetë udhëzim e mëshirë për njerëzit që besojnë". (Nahl, 64),

"وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آَيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا

34. E, përkujtojeni atë nga ajetet e All-llahut dhe rregullat e fesë që po u lexohen në shtëpitë tuaja; vërtet, All-llahu është i kujdesshëm dhe i njohur hollësisht për çdo gjë". (Ahzab, 34 )

Ü Obligimi për nënshtrueshmërinë dhe respektin për Pejgamberin, alejhi’s salatu ve’s selam ne tere atë qe urdhëron apo ndalon, dhe se nënshtrimi atij do te thotë nënshtrim Allahut te Madhëruar dhe vërejtje e madhe për moskundërshtimin e tij. Thotë Allahu:

“قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ

32. Thuaj: "Bindjuni All-llahut dhe të dërguarit, e nëse ata refuzojnë, atëherë All-llahu nuk i do pabesimtarë !”. (Ali Imran, 32),

"وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ

132. E bindjuni All-llahut dhe të dërguarit, ashtu që të mëshiroheni". (Ali Imran, 132),

" يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ (20) وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قَالُوا سَمِعْنَا وَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ

20. O ju që besuat, respektojeni All-llahun dhe të dërguarin e Tij, e mos e braktisni atë se ju po e dëgjoni (Kur'anin). 21. Dhe mos u bëni si ata që thanë: "Dëgjuam", e në të vërtetë ata nuk dëgjojnë". (Enfal, 20-21),

"وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ

46. Dhe respektojeni All-llahun e të dërguarin e Tij, e mos u përçani mes vete, e të dobësoheni e ta humbni fuqinë (luftarake). Të jeni të durueshëm se All-llahu është me të durueshmit". (Enfal, 46),

"وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ

92. Bindjuni All-llahut dhe bindjuni të dërguarit e kini kujdes (mos kundërshtoni). E nëse refuzoni, atëherë pra, dijeni se obligim i të dërguarit Tonë është vetëm komunikimi i qartë". (Maide, 92),

"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ

33. O ju besimtarë, respektojeni All-llahun dhe respektojeni të dërguarin, e mos i çoni kot veprat tuaja!". (Muhammed, 33),

"وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ

12. Pra, respektojeni All-llahun dhe respektojeni të dërguarin, po nëse nuk respektoni, atëherë detyrë e të dërguarit tonë është vetëm kumtimi i qartë". (Tegabun, 12),

"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآَخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا

59. O ju që besuat, bindjuni All-llahut, respektoni të dërguarin dhe përgjegjësit nga ju. Nëse nuk pajtoheni për ndonjë çështje, atëherë parashtrojeni atë te All-llahu (te libri i Tij) dhe te i dërguari, po qe se i besoni All-llahut dhe ditës së fundit. Kjo është më e dobishmja dhe përfundimi më i mirë". (Nisa, 59),

"وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا

64. Ne nuk dërguam asnjë të dërguar vetëm që me urdhërin e All-llahut t'i bëhet respekt (nga njerëzit) atij. E sikur të vinin ata te ti, pasi që ta kenë dëmtuar veten e tyre (nuk kanë pranuar gjykimin tënd), e të kërkonin ata vetë ndjesë te All-llahu, e edhe i dërguari të kërkojë ndjesë për ta, ata do të kuptonin se All-llahu pranon pendimin dhe është mëshirues". (Nisa, 64),

"وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا

69. E kush do që i bindet All-llahut dhe të dërguarit, të tillët do të jenë së bashku me ata që All-llahu i shpërbleu: (me) pejgamberët, besnikët e dalluar, dëshmorët dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë ata!". (Nisa, 69),

"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا (70) يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا

70. O ju besimtarë, pëmbajuni mësimeve të All-llahut dhe thuani fjalë të drejta.

71. Ai (All-llahu) iu mundëson të bëni vepra të mira, ju shlyen juve mëkatet tuaja, e kush respekton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, ai ka arritur një sukses të madh". (Ahzab, 70-71),

" مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ وَمَا آَتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

7. Atë që All-llahu nga banorët e vendeve (jobesimtare) ia dha pa luftë të dërguarit të vet, ajo i takon All-llahut, të dërguarit të afërmve, jetimëve, të varfërve, kurbetçinjve. (Kështu veprohet) Që ajo të mos ndahet ndërmjet pasanikëve tuaj. اka t'ju japë Pejgamberi, atë merrnie, e çka t'ju ndalojë, përmbanju dhe kini frikë All-llahun, se All-llahu është ndëshkues i ashpër". (Hashr, 7),

"إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا

10. Ata që të zotohen ty, në të vërtetë ata i zotohen All-llahut, se dora e All-llahut është mbi duart e tyre. E kush e thyen (zotimin), ai e thyen vetëm në dëm të vetin, e kush e zbaton atë që i është zotuar All-llahut, Ai do t'i japë atij shpërblim të madh". (Fet’h, 10),

"تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (13) وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ

13. Këto janë (dispozita) të caktuara prej All-llahut. Kush i bindet All-llahut, (urdhërave të Tij) dhe të dërguarit të Tij, atë e dërgon në xhennete nën të cilin burojnë lumenj. Aty do të jenë përgjithmonë. E ky është shpëtim i madh. 14. Kush e kundërshton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, dhe i shkel dispozitat e Tij, atë e shtie në zjarr të përjetëshëm. E për të është një dënim i rëndë". (Nisa, 13-14),

"مَا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولًا وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا

79. Çfarëdo e mire që të vjen është nga All-llahu, e çka të ndodhë nga ndonjë e keqe është nga vetë ti. Ne të dërguam ty Pejgamber për mbarë botën. Mjafton që All-llahu është dëshmues për këtë. 80. Kush i bindet Pejgamberit, ai i është bindur All-llahut, e kush e refuzon, Ne nuk të dërguam ty roje kundër tyre". (Nisa, 79-80),

"لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

63. Thirrjen e të dërguarit mos e konsideroni si thirrjen tuaj ndaj njëri-tjetrit. All-llahu i di ata që tërhiqen prej jush tinëzisht, prandaj, le të ruhen ata që kundërshtojnë rrugën e tij (të të dërguarit) se ata do t'i zë ndonjë telashe, ose do t'i godasë dënimi i idhët". (Nur, 63),

"وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا

115. Kush i kundërvihet të dërguarit, pasi që i është bërë e qatë e vërteta dhe ndjek rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne e lëmë në atë që e ka zgjedhur (në Dunja) e e fusim në xhehennem. Përfundim i keq është ai". (Nisa, 115),

"ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَمَنْ يُشَاقِقِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

13. Këtë (ndëshkim për ta) ngase kundërshtuan All-llahun dhe të dërguarin e Tij, e kush kundërshton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, nuk ka dyshim se All-llahu është ndëshkimfortë". (Enfal, 13),

" إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا (64) خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا (65) يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يَا لَيْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ وَأَطَعْنَا الرَّسُولَا

64. All-llahu i ka mallkuar jobesimtarët dhe për ta ka përgatitur zjarr të ndezur fort.

65. Aty do të mbesin përgjithmonë dhe nuk do të gjejnë kë t'i mbrojë apo t'i ndihmojë.

66. Ditën kur fytyrat e tyre do të përmbysen në zjarr e thonë: "Të mjerët ne, ta kishim adhuruar All-llahun e respektuar të dërguarin!". (Ahzab, 64-66),

"إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَشَاقُّوا الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى لَنْ يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئًا وَسَيُحْبِطُ أَعْمَالَهُمْ

32. Ata që nuk besuan dhe penguan të tjerët nga rruga e All-llahut, edhe pse u ishte sqaruar rruga e drejtë, e kundërshtuan të dërguarin, ata asgjë nuk mund t'i bëjnë dëm All-llahut dhe Ai do t'ua zhduk veprat e tyre". (Muhammed, 32)

Ü Obligimi i pasimit të tërë asaj që vjen prej tij dhe se kjo gjë është kusht për te arritur dashurinë e Allahut te Madhëruar. Thotë Allahu:

“قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ

31. Thuaj: "Nëse e doni All-llahun, atëherë ejani pas meje që All-llahu t'ju dojë, t'ju falë mëkatet tuaja, se All-llahu është që fal shumë, mëshiron shumë”. (Ali Imran, 31),

"لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا

21. Ju e kishit shembullin më të lartë në të dërguarin e All-llahut, kuptohet, ai që shpreson në shpërblimin e All-llahut në botën jetër, ai që atë shpresë e shoqëron duke e përmendur shumë shpesh All-llahun". (Ahzab, 21),

"وَاكْتُبْ لَنَا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآَخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَيْكَ قَالَ عَذَابِي أُصِيبُ بِهِ مَنْ أَشَاءُ وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآَيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ (156) الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آَمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

156. Dhe cakto për ne (jetë) të mirë në Dunja dhe të mirë në botën tjetër, pse vërtet jemi kthyer kah Ti. Ai (Zoti) tha: "Dënimi im është ai me të cilin e godas cilin dua, e mëshira Ime ka përfshirë secilin send. Atë (Mëshirën) do ta caktoj për ata të cilët u ruhen (mëkateve), e japin zeqatin dhe për ata që i besojnë argumentet tona. 157. Që pranojnë të dërguarin (Muhammedin), Pejgamberin arab, (që nuk shkruan as nuk lexon), të cilin e gjejnë të cilësuar (të përshkruar me virtytet e tij), te ata në Tevrat dhe në Inxhil, e që i urdhëron ata për çdo të mirë dhe i ndalon nga çdo e keqe, u lejon ushqimet e këndshme dhe u ndalon ato të pakëndshmet, dhe heq nga ata barrën e rëndë të tyre dhe prangat që ishin mbi ta. Pra, ata të cilët e besojnë atë, e nderojnë dhe e ndihmojnë, veprojnë me dritën që iu zbrit me të, të tillët janë të shpëtuarit". (A’raf, 156-157),

"وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا

37. (Përkujto) Kur i the atij që All-llahu e kishte shpërblyer (me besim) e edhe ti i pate bërë mirë: "Mbaje bashkëshorten tënde dhe ki frikë nga All-llahu!", e ti e mbaje fshehtë në veten tënde atë që All-llahu do ta zbulojë dhe u frikësohesh njerëzve, por më e drejtë është që t'i frikësohesh All-llahut. E pasi që Zejdi e kishte vendosur atë që kishte menduar ndaj saj, Ne ta kurorëzuam ty atë, e për të mos pasur besimtarët vështirësi (mëkat) në martesë me gratë e të adoptuarve të tyre, kur ata heqin dorë prej tyre. E vendimi i All-llahut është kryer". (Ahzab, 37)

Ü Ajo që argumenton se Allahu e obligoi atë qe ta pasoje shpalljen, qe i shpallej atij, e lexuar qe (kur’an) apo jo (sunnet), dhe kumtimin e tere asaj qe i zbriti atij (Muhammedit, alejhi’s salatu ve’s selam) duke e ndaluar rreptësishtë qe te lëshojë pe ne këtë, te ndërrojë diç apo edhe te fsheh diç, duke sqaruar mire se ai kishte përfillur urdhrat dhe zbatuar porosite si dhe kishte kryer misionin ashtu si është me se miri.

Allahu njoftoi se i dërguari i Tij kishte kryer misionin me nder dhe se vet Allahu e kishte plotësuar këtë fe nëpërmjet kumtimit te tij, dhe se i dërguari i tij vërtetë ishte posedues i një morali te larte dhe fisnik([6]). Tere kjo dëshmon realitetin e sunneit dhe vlefshmërinë e tij për argumentim me te dhe mbajtje për tij. Thotë Allahu:

“يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا (1) وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا

1. O ti Pejgamber, qëndro i fortë në besnikëri ndaj All-llahut, e mos i përfill jobesimtarët dhe hipokritët, se vërtet All-llahu është i gjithëdijshëm, i di çështjet në hollësi.

2. Dhe ti vepro sipas asaj që po të shpallet nga Zoti yt; All-llahu është i njohur shumë mirë me atë që ju veproni”. (Ahzab, 1-2),

" اتَّبِعْ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ

106. Ti (Muhammed) praktiko atë që t'u shpall nga Zoti yt. S'ka Zot, përveç Tij. Largohu prej idhujtarëve". (En’am, 106),

" ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ

18. Pastaj, Ne të vumë ty në një rrugë të drejtë të fesë, pra ti ndiqe atë e mos ndiq dëshirat e atyre që nuk dinë". (El Xhathije, 18),

" وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آَتَاكُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (48) وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ

48. Ne edhe ty (Muhammed) ta zbritëm librin (Kur'anin) e vërtetë që është vërtetues i librave të mëparshëm dhe garantues i tyre. Gjyko pra mes tyre me atë që All-llahu e zbriti, e mos pëlqe epshet e tyre e të largohesh nga e vërteta që të erdhi. Për secilin prej jush, Ne caktuam ligj e program (të posaçëm në çështje të veprimit). Sikur të donte All-llahu, do t'ju bënte një popull (në fe e sheriat), por deshi t'ju sprovojë në atë që ua dha juve, andaj ju (besimtarë) përpiquni për punë të mira. Kthimi i të gjithë juve është te All-llahu, e Ai do t'ju njoftojë me atë që kundërshtoheshit 49. (Ta zbritëm) Që edhe ti të gjykosh me atë që të zbriti All-llahu, e mos ndiq dëshirat e tyre dhe ruaju rrezikut të tyre që të mos të shmangin nga një pjesë e asaj që ta zbriti All-llahu. Nëse ata refuzojnë (gjykimin tënd), ti dije se All-llahu ka për qëllim t'i ndëshkojë për disa mëkate të tyre. Në të vërtetë, një shumicë e njerëzve janë jashtë rrugës". (Maide, 48-49),

" وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (52) صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ أَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ

52. Po kështu me urdhrin tonë Ne të shpallëm edhe ty shpirtin (Kur'anin). Ti nuk ke ditur çka është libri (Kur'ani) as ç'është besimi, por Ne atë e bëmë dritë me të cilën e vëmë në rrugë të drejtë atë që dëshirojmë prej robërve tanë. Në të vërtetë, edhe ti udhëzon për në rrugën e drejtë. 53. Në rrugën e All-llahut, të cilit i takon çka ka në qiej dhe çka ka në tokë, e ta dini se të gjitha çështjet janë me vullnetin e All-llahut". (Shura, 52-53),

" فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ (38) وَمَا لَا تُبْصِرُونَ (39) إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ (40) وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلًا مَا تُؤْمِنُونَ (41) وَلَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ (42) تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ (43) وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ (44) لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ (45) ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ (46) فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ

38. Pra Unë betohem në atë që e shihni!

39. Edhe në atë që nuk e shihni!

40. Se me të vërtetë ai (Kur'ani) është fjalë (e Zotit) që e lexon i dërguari i ndershëm.

41. Ai nuk është fjalë e ndonjë poeti, po ju nuk besoni.

42. Nuk është as fjalë e ndonjë falltori, po ju nuk përkujtoheni.

43. Është zbritje prej Zotit të botëve!

44. Sikur të trillonte ai (Muhammedi) për Ne ndonjë fjalë!

45. Ne do ta kapim atë me fuqinë Tonë.

46. E pastaj do t'ia këputnim atij arterien e zemrës.

47. E askush prej jush nuk do të mund të ndërhynte për mbrojtjen e tij". (El Hakkah, 38-47),

" قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ

108. Thuaj: "Kjo është rruga ime, e vënë në fakte të qarta, e që unë thërras te All-llahu, unë dhe ai që vjen pas meje. Larg të metave është All-llahu, e unë nuk jam nga idhujtarët". (Jusuf, 108),

" وَإِنَّكَ لَتَدْعُوهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

73. ا'është e vërteta, ti i fton ata në rrugë të drejtë". (El Mu’minune, 73),

" يس (1) وَالْقُرْآَنِ الْحَكِيمِ (2) إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ (3) عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (4) تَنْزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ

1. Ja, Sin!

2. Pasha Kur'anin e pacenueshëm në urtësinë e tij të lartë.

3. S'ka dyshim se ti (Muhammed) je prej të dërguarve.

4. Je në një rrugë të drejtë.

5. (Kur'ani është) Zbritje e Plotfuqishmit, e Mëshiruesit". (Jasin, 1-5),

" فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّكَ عَلَى الْحَقِّ الْمُبِينِ

79. E ti pra mbështetu në All-llahun se me të vërtetë ti je në të drejtën e sigurt". (Neml, 79),

" حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

3. Juve u janë ndaluar (t'i hani): ngordhësirat, gjaku, mishi i derrit, ajo që theret jo në emrin e All-llahut, e furmja, e mbytura, e rrëzuarja, e shpuarja (nga briri i tjetrës), ajo që e ka ngrënë egërsira, përveç asaj që arrini ta therrni (para se të ngordhë), ajo që është therrur për idhuj dhe (u është e ndaluar) ta kërkoni me short fatin. Kjo është mëkat ndaj All-llahut. Tashmë, ata që mohuan, humbën shpresën për fenë tuaj (se do të ndërroni), andaj mos u frikësonju atyre, por Mua të më frikësoheni. Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju islamin fe. E kush detyrohet nga uria (të hajë nga të ndaluarat), duke mos anuar dhe duke mos patur qëllim mëkatin, All-llahu falë shumë dhe është mëshirues". (Maide, 3),

" ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ (1) مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ (2) وَإِنَّ لَكَ لَأَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ (3) وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ

1. Nun, betohem në pendën dhe në atë çka shkruajnë!

2. Ti, me dhuratën (pejgamber) e Zotit tënd, nuk je i çmendur!

3. Dhe se ti, pa dyshim do të kesh shpërblim të pandërprerë!

4. Vërtet, ti je në një shkallë të lartë të moralit!". (Kalem, 1-4),

" وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ

143. Dhe ashtu (siç ju udhëzuam në fenë islame) Ne u bëmë juve një pupull të drejtë (një mes të zgjedhur) për të qenë ju dëshmitarë (në ditën e gjykimit) ndaj njerëzve, dhe për të qenë i dërguari dëshmitar ndaj jush. E Kiblen nga e cila ti u drejtove nuk e bëmë për tjetër, vetëm se për të provuar atë që shkon pas të dërguarit, nga ai që kthehet prapa, ndonëse kjo ka qenë vështirë (për disa), por jo edhe për ata që All-llahu i drejtoi. All-llahu nuk është që t'ua humbë besimin tuaj. S'ka dyshim se All-llahu është shumë i butë dhe mëshirues ndaj njerëzve". (Bekare, 143),

" وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ

107. E Ne të dërguam ty (Muhammed) vetëm si mëshirë për të gjitha krijesat". (Enbija, 107),

" يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا (45) وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا

45. O ti Pejgamber, Ne të dërguam ty dëshmues, lajmëtar përgëzues e qortues. 46. Dhe me urdhrin e All-llahut, thirrës për në rrugën e Tij dhe pishtar ndriçues". (Ahzab, 45-46)

Prej këtyre ajeteve qe përmendëm shohim qarte se Allahu i Madhëruar i ka urdhëruar robërit e Tij ta respektojnë Pejgamberin, alejhi’s salatu ve’s selam, i ka nxitur e ta pasojnë atë, te veprojnë sipas urdhëresave te tij dhe t’iu largohen gjërave qe ai ua ndaloi duke ua bere me dije se respekti për Pejgamberin, alejhi’s salatu ve’s selam do te thotë respekt për Te, se pasimi i tij është shkas për dashurinë e Allahut për robin sikurse qe kundërshtimi i tij është shkak për hidhërimin e Allahut ndaj robit ([7]).

Së dyti: Faktet nga Sunneti: Janë transmetuar hadithe, përmbledhja e të cilave dëshmon prerazi argumentimin me to. Dëshmitë apo faktet e sjellura ne hadithe janë te llojeve te ndryshme, përkufizimi i te cilave do te ishte siç vijon:

Æ Lajmërimi i Pejgamberit, alejhi’s salatu ve’s selam se atij i është shpallur edhe diç i ngjashëm me Kur’anin, se atë qe e kumtoi dhe ligjësoi prej dispozitave fetare është shpallje po ashtu prej te Madhit Allah e jo prej tij personalisht. Ebu Hurejre transmeton se Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam ka thënë:

“مَنْ أَطَاعَنِي فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ عَصَانِي فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَمَنْ أَطَاعَ أَمِيرِي فَقَدْ أَطَاعَنِي وَمَنْ عَصَى أَمِيرِي فَقَدْ عَصَانِي

Kush më respekton mua ai e ka respektuar Allahun ndërsa kush me kundërshton mua ai e ka kundërshtuar edhe Allahun. (Po kështu) Kush e respekton udhëheqësin e caktuar prej meje ai me ka respektuar mua ndërsa kush e kundërshton atë ai me ka kundërshtuar mua” ([8]).

Æ Urdhërimi i Pejgamberit, alejhi’s salatu ve’s selam për tu kapur për Sunnetit te tij dhe ndalimi i tij qe te veprojmë vetëm sipas Kur’anit e ta braktisim sunnetin apo te mos i konsultojmë fare asnjërin. Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam nuk urdhëron përveç se me gjera, te cilat ia obligoi Allahu dhe nuk ndalon, përveçse nga gjerat qe Allahu i ndaloi. Rafi’ b. Hadixhi transmeton:

قَدِمَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْمَدِينَةَ وَهُمْ يَأْبُرُونَ النَّخْلَ يَقُولُونَ يُلَقِّحُونَ النَّخْلَ فَقَالَ مَا تَصْنَعُونَ قَالُوا كُنَّا نَصْنَعُهُ قَالَ لَعَلَّكُمْ لَوْ لَمْ تَفْعَلُوا كَانَ خَيْرًا فَتَرَكُوهُ فَنَفَضَتْ أَوْ فَنَقَصَتْ قَالَ فَذَكَرُوا ذَلِكَ لَهُ فَقَالَ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ إِذَا أَمَرْتُكُمْ بِشَيْءٍ مِنْ دِينِكُمْ فَخُذُوا بِهِ وَإِذَا أَمَرْتُكُمْ بِشَيْءٍ مِنْ رَأْيٍ فَإِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ

Erdhi Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam ne Medine ndërsa medinasit shartonin palmat. Thonë: Julekkihune'n nahle (sharton palmën duke vene pipth mashkull mbi trungun femër) Iu tha: Çfarë bëni? Thane: Kështu bënim (para se te vije ti) Tha: Sikur te mos e bënit këtë ndoshta do te ishte me mire. Ata vepruan sipas fjalës se tij, alejhi's selam kështu që frytet u prishen ose u pakësuan. Ia përmendën këtë atij ndërsa ai iu tha: Unë jam njeri, kur t'iu urdhëroj diç prej fesë suaj merreni atë ndërsa kur t'ua them ndonjë mendim, unë jam njeri (mund edhe te mos ia qëlloj). ([9])

Æ Urdhërimi i Pejgamberit, alejhi’s salatu ve’s selam për dëgjimin e haditheve te tij dhe kumtimin e tyre atyre, qe nuk i kane dëgjuar, duke premtuar shpërblim te madh për këtë, gjë, qe obligon argumentueshmërinë e tij.

Æ Ka thënë Shafiu:

Kur i dërguari i Allahut, paqja dhe meshira qofshin mbi te, stimuloi dhe preferoi njeriun për dëgjimin, nxënien përmendësh dhe kumtimin e ligjëratës se tij, (e njeriu është një person), argumentoi kjo se ai nuk urdhëron te kumtohet prej tij përveçse atë, qe është argument kundër atyre qe iu kumtohet, sepse prej tij kumtohet hallall qe duhet bere, haram qe duhet shmangur, norme, qe duhet ekzekutuar, pasuri qe merret dhe jepet dhe këshillë ne fe e dunja([10]).

Së treti: Faktet nga Ixhmai (konsensusi) i muslimanëve: Sikur te shfletonim mendimet e dijetareve te gjeneratave te para dhe te atyre te mëvonshme, nuk do te gjenim asnjë jurist, qe ne zemrën e tij ka patur sado pak besim dhe sinqeritet te ketë mohuar sunnetin ne aspektin e argumentueshmërisë me te dhe veprimit sipas tij. Mu për këtë, thënia([11]): "إذا صح الحديث فهو مذهبي واضربوا بقولي عُرض الحائط Nëse bindeni për vërtetësinë e hadithit atëherë ai është mendimi im ndërsa thënien time –nëse nuk përputhet me hadith- hidheni për muri" ka qene e njohur tek ta([12]).

Pozita e Sunnetit ne raport me Kur'anin. Për ta sqaruar sa me lehtë lidhshmërinë e Sunnetit me Kur'anin dijetaret islame hadithet i kane ndarë në tri grupe:

1. Hadithe që përmbajnë:

– Detajizim te ndonjë teksti përmbledhës ([13]) (tefsilu muxhmelin), ose

– Veçim të ndonjë teksti të përgjithshëm ([14]) (tahsisu amin), ose

– Kushtëzim te ndonjë te pakushtëzuari ([15]) (takjidu mutlakin) qe është përmendur ne Kur'an.

2. Hadithe, domethëniet e te cilave përputhen me domethëniet e Kur'anit Famëlartë nga aspketi i argumentueshmërisë për tematiken e njëjtë. Prej shembujve te kësaj natyre është edhe ai, qe transmeton Buhariu, Muslimi dhe te tjerët nga Ibni Omeri se Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam ka thene:

" بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ وَالْحَجِّ وَصَوْمِ رَمَضَانَ

Islami është ndërtuar mbi pese shtylla: Dëshminë se nuk meriton te adhurohet me te drejte askush përveç Allahut dhe se Muhammedi edhe rob dhe i dërguari i Tij, falja e namazit, dhënia e zekatit, kryerja e haxhit dhe agjërimi i Ramazanit"([16]).

Ky hadith është përputhur me ajetet:

" وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآَتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ

43. Faleni namazin dhe jepni zeqatin, dhe faluni me ata që falen (bini në rukuë me ata që bien)". (Bekare, 43),

" يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

183. O ju që besuat, agjërimi u është bërë obligim sikurse që ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm". (Bekare, 183),

" فِيهِ آَيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آَمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ

97. Aty ka shenja të qarta: vendi i Ibrahimit, dhe kush hyn në te, ai është i sigurt. Për hir të All-llahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë që ka mundësi udhëtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); All-llahu nuk është i nevojshëm për (ibadetin që e bëjnë) njerëzit". (Ali Imran, 97)

3. Çështje, te cilat Kur'ani nuk i përmendi fare, as nuk i vërtetoi dhe as nuk i mohoi. Shembull i kësaj natyre është përmendja e ndalesave ne martese me gratë për shkak te gjakut, qumështit dhe miqësisë, qe menjëherë pas përmendjes se tyre tha Allahu:

" وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآَتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا

24. (Nuk u lejohet të martoheni) Edhe me gra të martuara (që kanë burrat e nuk janë të lëshuara), përveç atyre që i keni futur në pushtetin tuaj (robëreshat e luftës). (Ky është) obligim mbi ju nga All-llahu. U janë lejuar, pos këtyre (që u përmendën), të tjerat që t'i merrni me pasurinë tuaj (me niqah) duke pasur për qëllim bashkëshortësi e jo prostitucion. E për atë që përjetuat ju nga ato (gratë me të cilat patët kurorë), jepuani shpërblimin e tyre të caktuar se është obligim. E nuk ka pengesë për ju, pas përcaktimit (të niqahut), në atë që ju pëlqeni mes vete. All-llahu është i gjithëdijshmi, i urti". (Nisa, 24)

Ai qe sqaroi këto gjera te papërmendura është pikërisht Sunneti. Ne hadithin e transmetuar unanimisht nga Buhariu dhe Muslimi rrëfehet se Sh'abiu e ka dëgjuar Xhabirin duke thënë:

" نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ تُنْكَحَ الْمَرْأَةُ عَلَى عَمَّتِهَا أَوْ خَالَتِهَا

Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam ka ndaluar qe gruaja te bashkohet ne kurore me hallën dhe tezen e saj"([17]).

Do theksuar këtu se te gjithë dijetarët nuk janë unike sa i përket këtij grupi. Disa kane thënë se këto hadithe janë te mëvetësishme me dispozita, mendim ky i xhumhurit, ndërsa te tjerët kane thënë se jo, këto hadithe kane një lidhje me Kur'anin ne njërën apo formën tjetër, qofte analogji (kijas), veçim te tekstit te përgjithshmit (tahsisu amin) apo detajizim te tekstit përmbledhës (tefsilu muxhmelin) ([18]).

Sunneti është shpallje (vahj) prej Allahut të Madhëruar

Një gjë te tille e dëshmojnë ajetet kur'anore:

" وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْءٍ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا

" لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آَيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ

" هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آَيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ

Ky lloj shpallje mund te jete drejtpërdrejtë prej Allahut por mund te jete edhe si rezultat i përpjekjes shkencore te Pejgamberit, alejhi's salatu ve's selam, e nëse ia qëllon e aprovon mundin e tij edhe shpallja ndryshe jo, e përmirëson kështu qe ai, alejhi's salatu ve's selam asnjëherë nuk vlen diç qe është ne kundërshtim me fenë e Allahut ([19]).

Grada e Sunnetit në argumentet fetare

Grada e Sunnetit ne argumentet fetare vie menjëherë pas asaj te Kur'anit, për çka dëshmojnë këto gjera:

„ Kur'ani ka argumentueshmëri te prerë për arsye te vërtetimit te tij me mënyrën me te mire te mundshme, Tevatur, ndërsa sunneti nuk është i kësaj natyre te vërtetimit. Ai është vërtetuar shume edhe nëpërmjet rrugës Ahad, qe sigurisht se nuk është e rangut te njëjtë me tevaturin, gjë qe obligon sunnetin te jete ne rangun e dyte.

„ Sunneti është sqarim i Kur'anit ose ka ardhur me ndonjë dispozite shtese. Nëse është sqarim i Kur'anit, atëherë ai pason te sqaruarin (Kur'anin) ne konsiderate. Ndërsa nëse nuk është sqaruese, ai nuk mund te merret për baze përveç nëse ekziston baza e tij ne Kur'an (siç mendon një grup dijetaresh), gjë qe argumenton përparësinë e Kur'anit ndaj sunnetit.

„ Argumente fetare([20]), qe aludojnë ne një gjë te tille, siç është puna me hadithin, te cilin e transmeton Tirmidhiu se kur Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam e kishte dërguar Muadhin ne Jemen i kishte thënë:

" كَيْفَ تَقْضِي فَقَالَ أَقْضِي بِمَا فِي كِتَابِ اللَّهِ قَالَ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِي كِتَابِ اللَّهِ قَالَ فَبِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِي سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ أَجْتَهِدُ رَأْيِي قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَفَّقَ رَسُولَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ

Si gjykon?

Tha: Gjykoj me librin e Allahut.

Nëse nuk gjen ne te?

Tha: Me sunnetin-traditën e te dërguarit te Allahut, paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi te.

Nëse nuk ehte as ne traditën e te dërguarit te Allahut, paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi te?

Tha: E konsultoj mendimin tim.

Tha: Falënderimi i takon Allahut qe bekoi te dërguarin e te dërguarit te tij, paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi te". ([21])

Argumentimi me hadithet Ahad([22])

Dijetaret kane folur bukur mire përkitazi me këtë çështje dhe neve si argument e dëshmi do te ne mjaftonte transmetimi i fjalëve te një dijetari te madh, Imam Shafiut, i cili ne komentimin e hadithit te Ibni Omerit([23]) ka thënë:

"Banoret e Kubasë ([24]) ishin ensarë (përkrahës) dhe dijetarë te hershem (te fesë). Ata faleshin drejte një kibleje (Mesxhidi Aksasë), te cilën Allahu ua kishte obliguar. Ata nuk do te duhej ta linin një obligim (farz) te Allahut, përveçse me diç qe është argument për ta. Ata nuk e takuan Pejgamberin, alejhi's salatu ve's selam dhe as nuk dëgjuan urdhrin e Allahut për ndërrimin e kibles, madje as nuk iu erdhi lajmi nga shume njerëz. Ata ndërruan kiblen me lajmin e vetëm një njeriu, qe konsiderohet i sinqerte ne mesin e tyre. Ata lanë obligimin e Allahut për shkak se dëgjuan lajmin e njeriu se Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam ka ndërruar kiblen (duke e ditur se kjo gjë ka ndodhur me shpallje prej Allahut). Ata nuk do ta linin këtë gjë sikur te mos e dinin se argumenti vërtetohet me një gjë te tille, pra me transmetimin nga një njeri i sinqerte"([25]).

([1]) Abdul Halik, Abdul Gani, Huxh’xhijjetu’s sunneh, bot.1, Bejrut, Liban, Daru’l kur’ani’l kerim, 1986, f: 244

([2]) El Kardavi, Jusuf, El Med'hal li diraseti's sunneti'n nebevijjeh, f: 39

([3]) Sibaii, Mustafa, Es sunnetu ve mekanetuha fi't teshrii'l islamijj, f: 70

([4]) Omer b. Ebi Selemeh e kishte pyetur Pejgamberin, alejhi’s salatu ve’s selam: Agjëruesi a mund ta puthë gruan e tij? Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam i kishte thënë: Pyete për këtë Ummu Selemen. Ajo i kishte treguar Omerit se Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam e bënte këtë gjë. (Sikur kjo gjë iu duk pak e tepërt Omerit kështu që në një shenje mospajtimi me të i tha) O i dërguari i Allahut! Allahu ty t'i ka falur te gjitha mëkatet, te mëparshmet dhe te mëvonshmet (e si po e bën këtë)? Pejgamberi, alejhi’s salatu ve’s selam i tha: أَمَا وَاللَّهِ إِنِّي لَأَتْقَاكُمْ لِلَّهِ وَأَخْشَاكُمْ لَهُ Pasha Allahun! Unë me se shumti i frikësohem dhe ia kam drone Allahut”. Transmeton Muslimi ne Sahihun e tij, libri mbi agjërimin, kapitulli: Bejan enne’l kublete fi’s savmi lejset muharremeten, h. nr: 1863

([5]) Shafiu, Muhammed b. Idris El Matlebi, Err rrisaleh, Recensim dhe koment: Ahmed Muhammed Shakir, b.1, Kajro, Egjipt, Mektebetu dari't turath, 1979, f: 79

([6]) Abdul Halik, Abdul Gani, Huxh’xhijjetu’s sunneh, f: 305

([7]) Ebu Zehv, Muhammed Muhammed, Mekanetu's sunneti fi'l islam, b.1, Bejrut, Liban, Daru'l kitabi'l arabijj, 1984, f: 23

([8]) Transmeton Buhariu ne Sahihun e tij, kapitulli El ahkam, kreu: Kavlull'llahi teala: "Ve etiull'llahe ve etiurr'rresule ve uli'l emri minkum", h. nr: 2737

([9]) Transmeton Muslimi ne Sahihun e tij, libri mbi El fedail (virtytet), kapitulli: Vuxhubu'm tithali ma kalohu sher'an dune ma dhekerehu mine'l meajish, h. nr: 4357

([10]) Shafiu, Muhammed b. Idris El Matlebi, Err rrisaleh, f: 402-403

([11]) Abdul Halik, Abdul Gani, Huxh’xhijjetu’s sunneh, f: 341-343

([12]) Kjo fjali ka qene e njohur tek dijetaret e sinqerte, e ne veçanti te tek katër imamët e njohur, ndërsa thënia, qe ne përmendëm i është adresuar Imam Shafiiut. Shiko: Zuhajli, Vehbe, El fikhu'l islamijju ve edil'letuhu, bot. 4, Damask, Siri, Daru'l fikr, 2002, vëll: 1, f: 51

([13]) Shembull për detajizimin e tekstit përmbledhës (tefsilu muxhmelin) është obligimi i adhurimeve nga Allahu, si: namazi dhe zekati, pa u detajizuar ne Kur'an. Këto tekste me pas i sqaroi sunneti, me fjale dhe vepër.

([14]) Shembull për veçimin e tekstit te përgjithshëm (tahsisu amin) është ajeti kur'anor: " يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ All-llahu ju urdhëron për (çështjen e trashëgimit) fëmijët tuaj: për mashkullin hise sa për dy femra...". (Nisa, 11). Ajeti argumenton një dispozite te përgjithshme, e cila është: E drejta e fëmijëve ne trashëgimin e prindërve, ndërsa Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam e ka veçuar këtë përgjithshmëri duke treguar se rregulli vlen nëse prindërit nuk janë pejgamberë. Ne hadith te vërtet qëndron se Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam ka thënë: " لا نورث، ما تركناه فهو صدقة Ne (pejgamberët) nuk lëmë trashëgimi, atë që e kemi lënë është lëmoshë". Transmeton Muslimi ne Sahihun e tij, libri: El xhihadu ves sijer, kapitulli: Thënia e Pejgamberit: La nuverr'rrith, ma tereknahu fehuve sadekatun, h. nr: 3303

([15]) Shembull për këtë mund te marrim ajetin: " وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ Vjedhësit dhe vjedhëses prejuani duart, si shpagim i veprës që bënë, (kjo masë është) dënim nga All-llahu. All-llahu është i fuqishëm, ligjdhënës i urtë". (Maide, 38) Ajeti përmban një dispozite te pakushtëzuar,dhe e cila është prerja e dorës. Praktika e Pejgamberit, alejhi' salatu ve's selam e kushtetoi këtë dispozite te pakushtëzuar (përgjithshme). Transmeton Darekutniu ne Sunenin e tij: Prerja e dorës ne nyje te shuplakës".

([16]) Transmeton Buhariu ne Sahihun e tij, libr El imanu, kapitulli: Bejanu erkani'l islami ve deaimihi'l idham, h. nr: 19

([17]) Transmeton Buhariu ne Sahihun e tij, libr En nikah, kapitulli: La tunkehu'l mer'etu ala ammetiha, h. nr: 4717

([18]) Hasen, Ali Abdu'l Fettah Ali, El hadithu'n nebevijju ve rivajetuhu, b.1, Mensure, Egjipt, Metabiu'l vefa, 1990, f: 29-30

([19]) Abdu'l Hadi, Abdul Mehdi b. Abdu'l Kadir, Es sunnetu'n nebevijjeh, mekanetuha, avamilu bekaiha, tedvinuha, pa botim, Kajro, Egjipt, Daru'l i'tisam, 1989, f: 24, 58

([20]) Kattani, Menna', Mebahithun fi ulumi'l hadith, f: 16-17

([21])Transmeton Tirmidhiu ne Sunenin e tij, libri: El ahkam an resulil'lah, kapitulli: Ma xhae fi'l kadi kejfe jakdi, h. nr: 1249

([22]) Është mire qe ta definojmë hadithin Ahad para se te flasim për argumentushmërinë e tij. Gjuhësisht, ai është El ehad me kuptim te el vahid, qe është i pari i numrave...Është emër, qe përdorët për mohimin e numrave qe përdoren me te, thua: Ma xhani ehadun (ما جائني أحد) Nuk me erdhi (as) një. Hemzeja (tek Ehad) është ne vend të vav-it ngase ky emër ne realitet është vehade (njëson) ngase është prej el vahdeh (vetmisë). Shih: Ibnu'l mendhur, Xhemaluddin b. Muhammed b. Mukerr'rrem el Ensari, Lisanu'l areb, b. 3, Bejrut, Daru sadir, 1994, vell:3, rrënja: v-h-d, f: 449

Ndersa ne kuptimin terminologjik, Hadithi Ahad është: "الخبر الذي يرويه عن الرسول صلى الله عليه و آله و سلم صحابي واحد أو اثنان أو جمع لم يبلغ حد التواتر و الاشتهار ثم يرويه عن الصحابي تابعي أو اثنان أو جمع لم يبلغ حد التواتر و الاشتهار ثم يرويه عنهم تابع التابعي واحد أو اثنان أو جمع لم يبلغ حد التواتر و الاشتهار، فلا عبرة للعدد فيه لأنه لا يخرج عن كونه خبر واحد حكما Hadithi, te cilin nga Pejgamberi, alejhi's selam një, dy apo një grup sahabesh, te cilët nuk e arrijnë shifrën e tevaturit dhe ishtiharit, pastaj atë e transmeton nga sahabiu një, dy apo një grup tabiinesh, te cilët nuk e arrijnë shifrën e tevaturit dhe ishtiharit, e pastaj atë e transmeton një, dy apo grup tabii tabiinesh, te cilët nuk e arrijnë shifrën e tevaturit dhe ishtiharit, kështu qe shifra nuk ka rëndësi ne te ngase ai, parimisht (hukmen), nuk del nga qenia e tij hadith vahid".

([23]) Ibni Omeri transmeton: " بَيْنَمَا النَّاسُ فِي صَلَاةِ الصُّبْحِ بِقُبَاءٍ إِذْ جَاءَهُمْ آتٍ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَدْ أُنْزِلَ عَلَيْهِ اللَّيْلَةَ وَقَدْ أُمِرَ أَنْ يَسْتَقْبِلَ الْكَعْبَةَ فَاسْتَقْبَلُوهَا وَكَانَتْ وُجُوهُهُمْ إِلَى الشَّامِ فَاسْتَدَارُوا إِلَى الْكَعْبَةِ Derisa njerëzit ishin duke falur namazin e sabahut ne Kuba kur ja atyre iu erdhi nje njeri dhe iu tha: Këtë nate Pejgamberit, alejhi's salatu ve's selam i është zbrite ajet, qe e urdhëron te kthehet ne namaz ne drejtim te Qabes kështu qe kthehuni dhe ju. Ata ishin te kthyer kah Shami kështu qe u drejtuan kah Qabeja (kur dëgjuan fjalën e tij)". Transmeton Imam Muslimi ne Sahihun e tij, libri El mesaxhid ve mevadiu's salah, kapitulli: Tahvilu'l kibleti mine'l kudsi ile'l ka'beh, h. nr: 820

[24] Vend afër Medinës ku Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam e ndërtoi xhaminë e pare gjate rrugës derisa ishte duke bere migrimin prej Mekkes ne Medine

([25]) Shafiu, Muhammed b. Idris El Matlebi, Err rrisaleh, f: 406-407